آنچه که دربارۀ مهریه نمی‌دانید!
بیان نکات مهمی دربارۀ مهریه و پیامدهای پرهیز از پرداخت آن
مهریه یا همان مَهر، مالی است که مرد به هنگام ازدواج برای پرداخت به زن بر عهده می‌گیرد. مهریه حق زن است و او می‌تواند بلافاصله پس از عقد آن را مطالبه کند. این حق پس از فوت زن به ورثۀ او می‌رسد و آنان می‌توانند آن را از مرد مطالبه کنند.
تعیین نشدن مهریه قبل از ازدواج موقت (به فتوای بیشتر مراجع تقلید شیعه) باعث بطلان آن می‌شود. قرآن به مردان توصیه می‌کند مهریۀ زنان را با رضایت کامل پرداخت کنند و حق ندارند در صورت دل‌زدگی، زن را آزار دهند تا از مهریۀ خود صرف نظر کند یا بخشی از آن را بازگرداند.
در سال‌های اخیر، مهریه‌های سنگین مشکلات اجتماعی متعددی به وجود آورده و مردان زیادی را به زندان افکنده است. در احادیث زیادی مَهر از بدقدمی زن دانسته شده و توصیه به مهریۀ پایین و مَهرالسُّنه شده که حدود 1250 تا 1500 گرم نقره است که در آن زمان معادل حدود 170 تا 223 گرم طلا بوده است.
برای آشنایی بیشتر با این موضوع و به‌منظور جلوگیری از اشتباهات احتمالی که ممکن است تا آخر عمر گریبان‌گیر شما باشد، توصیه می‌کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
مقدار مهریه در ایران چقدر است؟
آیا مهریه می‌تواند ضامن خوشبختی افراد باشد؟! این سؤالی است که هنوز پاسخی برای آن وجود ندارد. اگرچه سال‌هاست تعیین مهریه‌های سنگین در ازدواج جوانان مرسوم شده است، اما افزایش آمار طلاق نشان می‌دهد مطمئناً مهریه‌های سنگین هم نمی‌تواند خوشبختی افراد را تضمین کند.
همچنین بخوانید: حق مطالبۀ مهریه در صورت انحلال نکاح چگونه است؟
آیا تا کنون وجود مهریۀ سنگین زوجی، مانع از فروپاشی زندگیشان شده است؟ بی‌شک خیر؛ چراکه اگر مانع بود، آمار طلاق شناسنامه‌ای و عاطفی زوجین تا این حد بالا نمی‌رفت.
بنابراین به نظر می‌رسد مقولۀ مهریه از جایگاه و معنای واقعی خود منحرف شده و برخی خانواده‌ها با توجه به خصوصیات و ویژگی‌های دختر خود مثل میزان تحصیلات، سطح مالی خانواده و حتی ویژگی‌های ظاهری، مهریۀ بالا یا پایین را تعیین می‌کنند.
تحقیق و پژوهش دربارۀ مهریه
طبق پژوهش‌های صورت‌گرفته، میانگین مهریۀ زنان ایرانی بین 260 تا 450 سکۀ طلا است که البته در بین مهریه‌ها میزان 124 هزار سکۀ طلا هم به چشم می‌خورَد!!!
اگر به گذشته بازگردیم، می‌بینیم که مهریه‌ها کم اما دوام زندگی‌ها بیشتر بوده است و با افزایش میزان مهریه، مسائل و مشکلات اجتماعی نیز افزایش یافته و برخی زنان گاهی به‌دلیل داشتن مهریه‌های سنگین در زندگی زناشویی تمام حق را به خود داده‌اند.
این وضعیتی است که مردان را وادار به طلاق عاطفی می‌کند و از طرف دیگر نیز برخی زنان که دارای مهریه‌های سنگین هستند با طمع رسیدن به سود بسیار از خانه و خانوادۀ خود چشم‌پوشی کرده و در نتیجه آمار طلاق افزایش می‌یابد.
تحقیقات میدانی که در این زمینه صورت گرفته نشان می‌دهد که 90 درصد از دختران مهریه را بالا می‌گیرند و همه معتقدند که به‌علت بالا بودن حقوق مردان و با توجه به اینکه مرد هر زمان که اراده کند، می‌تواند همسر خود را طلاق دهد یا می‌تواند به‌راحتی ازدواج مجدد کند، تنها مهریه می‌تواند حقوق آن‌ها را تأمین کند، اما در واقع آنچه در دین ما از آن به‌عنوان مهریه یاد شده چیزی است که موجب مهر و محبت باشد.
منظور از مهریۀ 110 سکه چیست؟
پیش از این، در صورت مطالبۀ مهريه از سوی زوجه و عدم توانایی مالی زوج، شوهر حبس می‌شد تا زمانی که استطاعت مالی لازم را پیدا کند؛ این در حالی است که بر اساس قانون جدید، مجازات حبس در مورد مهريه فقط تا سقف 110 سکۀ بهار آزادی یا معادل آن اجرا خواهد شد و نسبت به مازاد، قانون‌گذار اثبات توانایی زوج را شرط مطالبۀ مهريه از سوی زوجه قرار داده است.
حتماً بخوانید: مطالبۀ مهریه از چه راه‌هایی امکان‌پذیر است؟
وکیل مهريه دراین‌باره توضیح می‌دهد: اگر زوج بتواند به میزان 110 سکه از مهريه را پرداخت کند، به نسبت مازاد بر آن، امکان حبس وی تحت هیچ شرایطی وجود ندارد. بر این اساس، اگر به فرض مردی 500 سکه باید مهريه بدهد، در صورت مطالبۀ مَهر از جانب همسرش، اگر 110 سکه را یک‌جا بپردازد، بابت 390 سکۀ باقی‌مانده زندانی نمی‌شود و اگر نتواند 110 سکه را بدهد، باید به زندان برود.
به‌موجب مادۀ 3 قانون جدید نحوۀ اجرای محکومیت‌های مالی (مصوب 15 مهرماه 1393): «اگر استیفای مهريه از طرق مذکور در این قانون ممکن نشود، زوج به تقاضای زوجه تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت زوجه حبس می‌شود.»
حکم عدم پرداخت مهریه چیست؟
نپرداختن اقساط مهريه تا ۱۱۰ سکه یا معادل ریالی آن مشمول حکم جلب و در نهایت زندان خواهد بود. اگر شوهر بعد از به اجرا گذاشتن مهريه توسط زن در دادگاه، ظرف مدت یک ماه از صدور اجرائیه، دادخواست اعسار ندهد، حکم جلب او به درخواست زوجه صادر خواهد شد و مرد در صورت عدم پرداخت در این مرحله به زندان می‌رود.
اگر دادخواست اعسار بدهد و مهريه تقسیط شود ولی اقساط پرداخت نشود، معمولاً بعد از عدم دریافت دو یا سه قسط، حکم جلب بابت مهريه صادر و مرد راهی زندان می‌شود.
دراین‌باره بخوانید: شرایط اعسار و تقسیط مهریه چیست؟
پرسیده می‌شود مدت‌زمان زندان برای مهريه چقدر است؟ توجه داشته باشید که مطالبۀ مهريه یک دعوی حقوقی است. هر زمان که مهريه (اقساط) معوقه پرداخت شود یا اعسار مجدد زوج برای دادگاه ثابت شود از زندان آزاد می‌شود. تلاش این روزهای دستگاه قضا با عنایت به افزایش بی‌رویۀ قیمت سکه این است که اولاً اقساط مهريه متناسب توان زوج باشد و ثانیاً، حتی‌الامکان کسی به زندان نرود یا به عبارت دیگر، شخص مُعسر به زندان نرود.
بهترین راه فرار از پرداخت مهریه چیست؟
توجه داشته باشید که بعضی از اموال قابل توقیف نیست و اگر هم توقیف شود با اعتراض زوج از توقیف آزاد می‌شود که در اصطلاح حقوقی به آن‌ها مستثنیات دین گفته می‌شود که بر طبق مادۀ ۲۴ قانون محکومیت‌های مالی عبارت هستند از:
- منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌعلیه (یعنی زوج یا همان مرد) در حالت اعسار او باشد؛
- اثاثیۀ موردنیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است؛
- آذوقۀ موجود به قدر احتیاج محکومٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود؛
- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن و منزلت آن‌ها؛
- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌وران، کشاورزان و سایر اشخاصی که برای امرار معاش ضروری آن‌ها و افراد تحت تکفلشان لازم است؛
- تلفن و دستگاه‌های ارتباطی مورد نیاز زوج؛
- همچنین اگر تنها محل درآمد زوج اجاره‌بهایی باشد که از مورد اجاره به دست می‌آورد، طبق تشخیص دادگاه نه مورد اجاره و نه اجاره‌بها قابل توقیف جهت وصول نیست؛ مگر اینکه مازاد بر نیاز معیشتی زوج باشد.
انتقال اموال برای فرار از مهریه
بسیار دیده شده است شوهری که ملزم به پرداخت مهريه شده، قبل یا بعد از اقدام قانونی زن برای وصول مهريه، اموال و دارایی خود را به طرق مختلفی به دیگران انتقال می‌دهد یا به عبارتی دیگر، قصد فرار از پرداخت مهريه را دارد.
هدف شوهر از این نقل و انتقال، معمولاً خرید و فروش واقعی نیست، بلکه با این عمل قصد محدودسازی دارایی خود را دارد تا دادگاه از وی مالی به دست نیاورد و مهر زوجه را از طریق توقیف و فروش آن وصول نکند.
گاهی نیز دیده می‌شود که شوهر از طریق ایجاد یک بدهکاری ثانویه به‌صورت غیرواقعی اموال خود را متعلق به دیگری جلوه می‌دهد؛ مثلاً طی صدور یک فقره چک به مبلغ بالا در وجه شخص دیگر که معمولاً از دوستان و آشنیان وی می‌باشد، خود را بدهکار کرده تا به میزان مبلغ چک صادرشده، دادگاه یا اجرای ثبت قابلیت توقیف دارایی وی را نداشته باشد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
مهريه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های حقوقی ازدواج در ایران، همواره مورد توجه جامعه و قانون‌گذاران بوده است. این نهاد حقوقی که در اصل با هدف تضمین امنیت اقتصادی و جایگاه زن در زندگی مشترک تعیین شده، در سال‌های اخیر به چالشی پیچیده و گاه بحران‌زا تبدیل شده است. در این مقاله، موضوع مهريه از ابعاد مختلف، از جمله جایگاه شرعی، حقوقی و اجتماعی آن مورد بررسی قرار گرفت.
در ابتدا، به مفهوم مهريه پرداخته شد که به‌عنوان حق شرعی و قانونی زن در ازدواج، بلافاصله پس از عقد قابل مطالبه است. این حق حتی پس از فوت زن نیز به ورثۀ او منتقل می‌شود. خداوند متعال نیز مردان را به پرداخت مهريه با رضایت کامل توصیه کرده و از هرگونه اجبار یا فشار برای چشم‌پوشی زن از آن منع کرده است.
با این حال، افزایش مهريه‌های سنگین در دهه‌های اخیر پیامدهای ناگواری برای خانواده‌ها و جامعه به همراه داشته است. از یک‌سو، مهریۀ بالا نتوانسته تضمینی برای پایداری زندگی مشترک باشد، و از سوی دیگر، موجب افزایش زندانیان مهريه و بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی شده است.
برخی خانواده‌ها تعیین مهريه را نه بر اساس اصول اخلاقی و دینی، بلکه بر مبنای معیارهای مادی مانند میزان تحصیلات، وضعیت مالی و حتی ویژگی‌های ظاهری دختر انجام می‌دهند که همین امر به‌صورت آشکارا نشان‌دهندۀ انحراف از فلسفۀ اصلی مهريه است.
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که میانگین مهریه در ایران بین 260 تا 450 سکۀ طلا است و حتی مواردی با مهریۀ هنگفت و سرسام‌آور 124 هزار سکه نیز مشاهده شده است. این ارقام نشان‌دهندۀ افزایش غیرمنطقی میزان مهريه و تأثیر آن بر مشکلات اقتصادی زوجین است.
اگر دربارۀ مهریه به راهنمایی‌های بیشتری نیاز دارید، می‌توانید همین حالا با گروه حقوقی و تخصصی مهروران (وکیل خانواده) تماس بگیرید: درخواست مشاورۀ تلفنی
تحقیقات میدانی نشان می‌دهد که بسیاری از دختران، مهریۀ بالا را به‌عنوان تضمینی برای حفظ حقوق خود در زندگی مشترک در نظر می‌گیرند، اما در عمل، این موضوع موجب تشدید اختلافات زناشویی و افزایش طلاق‌های عاطفی و رسمی شده است.
در راستای کاهش تبعات منفی این پدیده، قانون‌گذار با تصویب مادۀ 3 قانون نحوۀ اجرای محکومیت‌های مالی، پرداخت مهريه را تا سقف 110 سکه مشمول ضمانت اجرای حبس دانسته و مازاد بر آن را مشروط به اثبات توانایی مالی زوج کرده است. این قانون از یک‌سو بار مالی و حقوقی بر دوش مردان را کاهش داده و از سوی دیگر، زنان را به سمت انتخاب مهريه‌های معقول‌تر سوق داده است.
با وجود این، همچنان برخی افراد برای فرار از پرداخت مهريه، به روش‌هایی مانند انتقال اموال یا اعلام بدهکاری‌های صوری متوسل می‌شوند که این اقدامات نیز در بسیاری از موارد با نظارت قضایی قابل شناسایی و پیگیری است.
در نهایت، بهترین راهکار برای جلوگیری از مشکلات ناشی از مهريه، تعیین مهریه‌ای معقول و منطقی است که هم با آموزه‌های دینی سازگار باشد و هم امنیت اقتصادی زن را تضمین کند، بدون اینکه به عاملی برای اختلاف و درگیری‌های حقوقی تبدیل شود.
در نتیجه، آنچه اهمیت دارد، بازگشت به فلسفۀ اصلی مهريه، یعنی ایجاد مودت و محبت میان زوجین است. برای دستیابی به این هدف، باید فرهنگ‌سازی مناسبی در جامعه صورت گیرد تا مهريه به‌عنوان ابزاری برای فشار یا معاملۀ مادی در ازدواج در نظر گرفته نشود، بلکه به‌شکلی معقول و بر اساس توافق و تفاهم تعیین گردد. تنها از این طریق می‌توان مشکلات ناشی از مهريه‌های سنگین را کاهش داد و بنیان خانواده را استحکام بخشید.
