مطالبۀ مهریه از چه راه‌هایی امکان‌پذیر است؟
راه‌های مطالبۀ مهریه با توضیح مزایا و معایب آن‌ها
مطالبۀ مهریه از حقوق مسلم و انکارناپذیر زوجه محسوب می‌شود و پس از نکاح و عقد ازدواج، زن هرگاه بخواهد می‌تواند نسبت به مطالبۀ این حق اقدام نماید. اما با توجه به وضعیت مالی شوهر، راه‌های مطالبۀ مهریه متفاوت است. در این مقاله از گروه تخصصی وکیل خانواده، به‌منظور جلوگیری از پایمال شدن حقوق زنان، به بررسی و توضیح این روش‌ها می‌پردازیم.
مهریه جزو حقوق مالی زوجه در عقد نکاح است که بر اساس قوانین شرعی و حقوقی ایران به‌عنوان دِینی بر عهدۀ شوهر قرار می‌گیرد. به‌محض جاری شدن عقد ازدواج، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر زمان که بخواهد، نسبت به دریافت آن اقدام کند. مهریه نه‌تنها به‌عنوان پشتوانه‌ای برای زن در زندگی زناشویی تلقی می‌شود، بلکه در برخی موارد، به‌عنوان وسیله‌ای برای تضمین حقوق مالی او پس از جدایی نیز نقش ایفا می‌کند.
با این حال، فرایند وصول مهریه به شرایط مالی شوهر و روش انتخابی برای مطالبۀ آن بستگی دارد. در مواردی که شوهر از پرداخت مهریه امتناع کند، زن می‌تواند از راه‌های قانونی اقدام کند که هرکدام از این روش‌ها دارای مزایا و معایب خاص خود هستند.
برخی از زنان با ارسال اظهارنامه، شوهر را به پرداخت مهریه ترغیب می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به مراجع ثبتی مراجعه کرده یا با اقامۀ دعوا در دادگاه، حق مسلّم خود را مطالبه می‌کنند. انتخاب بهترین روش، نیازمند آگاهی از قوانین و آشنایی با فرایندهای حقوقی مربوطه است.
در این مقاله، راه‌های مختلف مطالبۀ مهریه بررسی شده و مزایا و محدودیت‌های هر روش توضیح داده می‌شود تا زنان بتوانند با اطلاعات دقیق‌تر، در مسیر قانونی برای دریافت حق خود گام بردارند. آگاهی از جزئیات حقوقی و روند دادرسی می‌تواند از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کرده و امکان دستیابی سریع‌تر به حقوق مالی را فراهم کند.
در صورتی که همسر شما از پرداخت مهریه خودداری می‌کند، آگاهی از روش‌های مطالبۀ مهریه و اقدام از مسیر قانونی، بهترین راهکار برای احقاق حق شما خواهد بود.
مهریه چیست؟
مهریه، مالی معین است که ضمن عقد ازدواج، از سوی شوهر به مالکیت همسرش درمی‌آید و حتماً باید از ارزش مالی برخوردار باشد. بر اساس مادۀ ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.
مهریه مالی است که هنگام عقد ازدواج، با توافق زن و شوهر تعیین شده و مرد متعهد به پرداخت آن می‌شود. در منابع فقهی نیز مهریه تحت عنوان «صداق» یا «نِحله» شناخته می‌شود و به‌عنوان هدیه‌ای از سوی مرد به زن در نظر گرفته می‌شود. دین مبین اسلام اصل مهریه را الزامی می‌داند، اما میزان آن را به توافق طرفین واگذار کرده است.
انواع مهریه
مهریه را می‌توان به سه دستۀ کلی تقسیم کرد:
- مهریۀ عندالمطالبه: در این نوع، زن هر زمان که بخواهد، می‌تواند مهریه را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. چنانچه مرد از پرداخت آن خودداری کند، زن می‌تواند از طریق مراجع قضایی اقدام کند.
- مهریۀ عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی مرد است. زن برای دریافت مهریه باید اثبات کند که همسرش توانایی مالی کافی دارد. این نوع مهریه معمولاً برای جلوگیری از ایجاد بدهی‌های سنگین برای مرد در نظر گرفته می‌شود.
- مهریۀ مقدر و غیرمقدر: در برخی موارد، مقدار مهریه در زمان عقد مشخص می‌شود که به آن «مهرالمسمی» گفته می‌شود. اما در شرایطی که مهریه تعیین نشده باشد، میزان آن بر اساس عرف و شأن و شرایط زن مشخص خواهد شد که بدان «مهرالمثل» یا «مهرالمتعه» گفته می‌شود.
مهریه دارای چند ویژگی اساسی است:
- قابل تملک بودن: مهریه باید مالی باشد که قابلیت تملک و نقل‌وانتقال را داشته باشد.
- مشروعیت: مهریه باید از نظر شرعی و قانونی معتبر باشد؛ بنابراین، اموالی که ارزش قانونی ندارند، نمی‌توانند به‌عنوان مهریه تعیین شوند.
- تعیین میزان آن به توافق زوجین بستگی دارد: قانون، محدودیتی برای میزان مهریه قائل نشده، اما در صورتی که میزان مهریه بسیار بالا باشد، اجرای آن ممکن است با دشواری‌هایی همراه شود.
مهریه علاوه بر داشتن ارزش مادی، جنبه‌های اجتماعی و روانی نیز دارد. از یک سو، به‌عنوان ابزاری برای حمایت مالی از زن در صورت وقوع طلاق یا جدایی در نظر گرفته می‌شود. از سوی دیگر، در فرهنگ عمومی، نشانه‌ای از حسن نیت مرد و تعهد او نسبت به همسرش تلقی می‌شود.
با این حال، در سال‌های اخیر، مهریه در برخی موارد به یک ابزار حقوقی در دعاوی خانوادگی تبدیل شده که ممکن است باعث ایجاد اختلافات و مشکلات مالی برای زوجین شود.
به‌طور کلی، مهریه یکی از ارکان مهم و اساسی در ازدواج است که هدف اصلی آن حمایت از حقوق مالی زن و ایجاد یک پشتوانه برای او در زندگی زناشویی است. آگاهی از قوانین و شرایط مربوط به مهریه، برای هر دو طرف عقد ضروری است تا از اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری شود.
همچنین بخوانید: به اجرا گذاشتن مهریه و نقش وکیل خانواده در آن
راه‌های مطالبۀ مهریه
راه‌های مطالبۀ مهریه به شرح زیر می‌باشد:
- ۱. مطالبۀ مهریه ازطریق ارسال اظهارنامه برای شوهر
- ۲. مطالبۀ مهریه ازطریق تقاضای صدور اجراییه ثبتی
- ۳. مطالبۀ مهریه ازطریق اقامه دعوا در دادگاه
مطالبۀ مهریه و وصول آن از طریق ارسال اظهارنامه برای شوهر
اظهارنامه فرم چاپی مخصوصی است که به‌موجب آن، زن می‌تواند اظهارات خود را درمورد حق خویش نسبت به مطالبۀ مهریه آن با ذکر مؤکد تصمیم خویش در صورت خودداری شوهر از ادای حقش را به‌صورت کتبی از طریق دادگاه برای زوج ارسال نماید.
اظهارنامه را می‌توان به‌عنوان ساده‌ترین راه برای مطالبۀ حقوق زن پذیرفت؛ زیرا ممکن است طرف مقابل با کمترین دردسر و دوندگی، خود را مؤظف به برآورده نمودن درخواست فرستندۀ اظهارنامه بداند که البته، اطاعت‌پذیری او می‌تواند ناشی از ترس وی نسبت به مراجعۀ حضوری صاحب حق به دادگاه و در نهایت اقامۀ دعوا برای مطالبۀ مهریه و دریافت آن باشد.
دلایل امکان مطالبۀ مهریه از طریق مراجع ثبتی
مطالبۀ مهریه از طریق مراجعه به ادارۀ ثبت نیز امکان‌پذیر است. زیرا میزان آن در عقدنامه ذکر شده و سند ازدواج هم یک سند رسمی به شمار می‌رود و در نتیجه، اموال و بدهی‌های موضوع اسناد رسمی را می‌توان از طریق مراجعه به مراجع ثبتی وصول نمود.
فواید مطالبۀ مهریه از طریق مراجع ثبتی چیست؟
مطالبۀ مهریه از طریق مراجع ثبتی دارای فواید زیر است:
- الف) زن به منظور جلوگیری از ممانعت شوهر نسبت به پرداخت نفقه، در مدتی کوتاه می‌تواند او را ممنوع‌الخروج نماید. در حالی که در روش مراجعه به دادگاه، ممنوع‌الخروج شدن مرد مشروط به صدور حکم محکومیت وی و قطعی شدن این رأی است. یعنی وی نسبت به حکم مذکور اعتراض نکند تا مدت تجدیدنظرخواهی سپری شود یا اینکه اعتراض او توسط مرجع بالاتر رد شده و در نتیجه حکم تأیید شود.
- ب) در صورت معرفی برخی اموال متعلق به شوهر از سوی زن، سریعاً نسبت به توقیف آن‌ها اقدام خواهد شد. در حالی که در رسیدگی‌های قضایی، به توجه به تشریفات طولانی دادرسی، ازدحام و شلوغی پرونده‌ها، دشواری اثبات توانایی مالی شوهر و…، نیاز به صرف زمان بیشتری وجود دارد.
- ج) هزینۀ مطالبۀ مهریه از طریق صدور اجراییۀ ثبتی، تعرفه‌ای ثابت است که ارتباطی به کم یا زیاد بودن مهریه ندارد. در حالی که اگر زن بخواهد از طریق اقامۀ دعوا در دادگستری مهریه‌اش را وصول کند، احتمالاً هزینۀ دادرسی و اجرای رأی، بسیار بیشتر خواهد بود. به‌خصوص اینکه میزان مهریه نیز بالا باشد.
معایب مطالبۀ مهریه از طریق مراجع ثبتی
اما باید دانست که مطالبۀ مهریه از طریق تقاضای صدور اجراییۀ ثبتی، دارای معایب زیر نیز هست:
- الف) اگر زن به هر دلیل نتواند از طریق مراجع ثبتی مهریه را وصول کند و در دادگاه اثبات شود که قبلاً برای مطالبۀ آن به ادارۀ ثبت مراجعه نموده، دیگر دادگاه به درخواست او رسیدگی نخواهد نمود.
- ب) برخلاف رسیدگی‌های قضایی، در مطالبۀ مهریه از طریق مراجع ثبتی، امکان محکومیت شوهر به حبس ممکن نیست، زیرا ادارۀ ثبت چنین صلاحیتی را ندارد.
- ج) اگر مهریۀ زوجه سکۀ طلا باشد، در رسیدگی‌های قضایی، ارزش مهریه به نرخ روز آن محاسبه و مطالبه خواهد شد. اما در روش وصول مهریه از مراجع ثبتی، در تعیین ارزش سکه‌ها همان استعلام اولیه ملاک خواهد بود و نه نرخ روز! به همین دلیل ممکن است در فرض افزایش ناگهانی و مداوم قیمت طلا و سکه، زن متضرر شود.
- د) برخلاف آرای قضایی که ممکن است در چند مرحله امکان اعتراض به آن‌ها وجود داشته باشد، اجراییه‌های ثبتی، قابل اعتراض یا تجدیدنظر نیستند و شوهر برای ابطال آن باید به دادگاه مراجعه کند و وارد تشریفات رسیدگی قضایی شود.
بخوانید: نحوۀ محاسبۀ مهریه به نرخ روز
تشریفات مطالبۀ مهریه از طریق مراجع ثبتی
برای مطالبۀ مهریه از طریق صدور اجراییه، زن باید مراحل زیر را انجام دهد:
- ۱. ابتدا با در دست داشتن مدارک شناسایی و سند ازدواج (عقدنامه)، به همان دفترخانه‌ای مراجعه کند که نکاح او و شوهرش را ثبت کرده است. سپس باید صدور اجراییه نسبت به تمام یا بخشی از مهریه را درخواست نماید.
- ۲. سپس سردفتر نیز اجراییه را در فرم چاپی مخصوص صادر می‌کند و شرحی از ماجرا را برای شوهر زن می‌فرستد.
- ۳. سپس سردفتر برگۀ اجراییه را به زن تحویل می‌دهد تا به ادارۀ ثبت محل تحویل داده و اقدام به تشکیل پرونده در آن مرجع نماید.
- ۴. سپس دایرۀ اجرا، به شوهر اعلام می‌کند که در مدت ۱۰ روز از ابلاغ اجراییه، نسبت به پرداخت مهریه اقدام نماید. در غیر این صورت، اموال او توقیف خواهد شد.
- ۵. در نهایت، اگر زن طی ۱۰ روز از صدور اجراییه، مالی از شوهر خود معرفی کند، دایرۀ اجرای ثبت اسناد رسمی، سریعاً نسبت به توقیف آن مال اقدام می‌نماید، وگرنه با خودداری شوهر از همکاری‌های لازم، این موضوع را از بانک مرکزی استعلام می‌کند.
اعتراض به اجراییه‌های ثبتی
همان طور که ذکر شد، امکان اعتراض به اجراییه‌های ثبتی وجود دارد، اما مرجع رسیدگی به آن نه ادارۀ ثبت، بلکه دادگستری خواهد بود. دلایل اعتراض به اجراییه‌های ثبتی به شرح زیر است:
- ۱. ادعای پرداخت مهریه یا دِین موضوع سند
- ۲. ادعای سقوط دین و بدهی از عهدۀ بدهکار
- ۳. ادعای صلح طلبکار و بدهکار در رابطه با نحوۀ پرداخت دین موضوع سند
- ۴. ادعای عدم رعایت تشریفات و مراحل قانونی مربوط به ابطال سند رسمی
مطالبۀ مهریه از طریق دادگاه
مطالبۀ مهریه از طریق دادگاه، مشروط به تنظیم دادخواست مطالبۀ مهریه است. در دادخواست طلاق نیز می‌توان دریافت مهریه را خواستار شد. دادگاه پس از دعوت زوجین و انجام رسیدگی‌های لازم از جمله شنیدن توضیحات و دفاعیات هریک از آنان، با توجه به شرایط مالی شوهر، نسبت به وصول نقدی و یا اقساطی مهریه حکم صادر می‌کند.
حکم یادشده قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان خواهد بود. اگر هیچ‌یک از طرفین در مدت مقرر قانونی اقدامی جهت اعتراض به عمل نیاورند یا اعتراض آن‌ها در دادگاه تجدیدنظر رد شود، حکم مذکور قابل اجرا در ادارۀ اجرای احکام مدنی می‌باشد.
با وجود شرایطی خاص، در صورت خودداری مرد از اجرای رأی دادگاه، امکان محکومیت وی به حبس و نیز ممنوع‌الخروج شدن او از کشور وجود دارد. ارزش مهریه با توجه به اینکه سکه و طلا یا غیره باشد، بر مبنای قیمت روز محاسبه خواهد شد.
مدارک لازم برای مطالبه مهریۀ چیست؟
- تصویر مصدق سند ازدواج (عقدنامه)
- همراه داشتن کارت ملی جهت احراز هویت
- همراه داشتن کارت بانکی برای پرداخت هزینه‌های مربوطه
اگر شما نیز به‌دلیل خودداری همسرتان از پرداخت مهریه، متضرر شده‌اید، گروه تخصصی وکیل خانواده می‌تواند راهنمایی‌ها و اطلاعات مفید و سودمندی را در اختیارتان قرار دهد تا بتوانید اقدام به مطالبۀ مهریه کنید. با ما تماس بگیرید: درخواست مشاورۀ تلفنی
مهریه، تعهد مالی یا چالش حقوقی؟
مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق در ازدواج است که ریشه در موازین شرعی و قوانین مدنی دارد. این حق مالی که به‌محض عقد نکاح برای زن ثابت می‌شود، از یک سو ابزاری برای تأمین امنیت مالی زنان در زندگی زناشویی محسوب می‌شود و از سوی دیگر، در برخی موارد به چالشی پیچیده در روابط زوجین و فرایندهای حقوقی تبدیل می‌شود.
نیز بنگرید: حق مطالبه مهریه در صورت انحلال نکاح چگونه است؟
در سال‌های اخیر، تغییرات اجتماعی و اقتصادی، نگرش به مهریه را دگرگون کرده است. از یک سو، افزایش مهریه‌های سنگین و غیر قابل پرداخت، مشکلاتی را برای مردان ایجاد کرده و از سوی دیگر، قوانینی برای کاهش سوءاستفاده از این حق و جلوگیری از زندانی شدن بدهکاران مهریه وضع شده است. این تغییرات، اهمیت تنظیم منطقی مهریه و آگاهی از پیامدهای آن را بیش از پیش نشان می‌دهد.
همچنین بخوانید: آیا مهریه زندان دارد؟
به همین دلیل، آگاهی از قوانین مرتبط با مهریه، نحوۀ مطالبۀ آن، شرایط بخشش و تأثیر آن در دعاوی خانوادگی، برای هر زوج ضرورت دارد. داشتن رویکردی متعادل و آگاهانه در تعیین مهریه، نه‌تنها از بروز مشکلات حقوقی و اجتماعی جلوگیری می‌کند، بلکه موجب استحکام بیشتر بنیان خانواده و کاهش اختلافات ناشی از این تعهد مالی می‌شود.
