مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت
گواهی انحصار وراثت توسط شورای حل اختلاف واقع در آخرین محل اقامت متوفی صادر می‌شود. طی گواهی انحصار وراثت، ورثۀ حین‌الفوت و سهم‌الارث هرکدام از ورثه، از ماتَرَک به‌جامانده از متوفی مشخص می‌گردد. بعد از فوت متوفی، ورثه برای هر اقدام حقوقی در ادارات دولتی، دفاتر اسناد رسمی و بانک‌ها نیازمند این گواهی خواهند بود.
انحصار وراثت بر اساس اموال به‌جامانده از متوفی انجام می‌شود و به دو دستۀ انحصار وراثت محدود و نامحدود تقسیم می‌شود. اگر اموال فرد کمتر از پنجاه میلیون تومان باشد، انحصار وراثت محدود و اگر اموال او بیشتر از پنجاه میلیون تومان باشد، انحصار وراثت نامحدود انجام می‌گیرد.
وارثان فرد متوفی
افرادی که از فرد متوفی ارث می‌برند به سه طبقه تقسیم می‌شوند:
- وراث طبقۀ اول: پدر، مادر، اولاد و اولادِ اولاد
- وراث طبقۀ دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها
- وراث طبقۀ سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن‌ها
نکتۀ بسیار مهم در طبقه‌بندی وراث این است که اگر در هرکدام از این طبقه‌ها حتی یک نفر از ورثه هم در قید حیات باشد، هیچ ارثی به دیگر طبقات تعلق نخواهد گرفت. اما با فرض اینکه هیچ فردی از طبقۀ اول در قید حیات نباشد، طبقۀ دوم ارث دریافت می‌کنند. همسر فرد متوفی، در هیچ طبقه‌ای قرار نمی‌گیرد ولی در هر شرایطی ارث دریافت می‌کند.
سهم‌الارث ورثه
سهم‌الارث هرکدام از ورثۀ متوفی به زنده بودن مادر و پدر و همچنین تعداد فرزندان متوفی بستگی دارد. چند مورد از متداول‌ترین سهم‌الارث‌ها به شرح زیر است:
- اگر متوفی فقط پدر و مادر داشته باشد، مادرش یک‌سوم و پدرش دوسوم اموال متوفی را به ارث می‌برند.
- اگر متوفی پدر یا مادر و یک دختر داشته باشد: سهم‌الارث پدر یا مادر یک‌چهارم و دختر نیز سه‌چهارم اموال متوفی است.
- اگر متوفی پدر یا مادر و یک پسر داشته باشد: سهم پدر یا مادر یک‌ششم و پسر پنج‌ششم از اموال متوفی است.
- اگر متوفی یک دختر و یک پسر داشته باشد: پسر دو برابر دختر ارث میبرد.
- اگر متوفی دو دختر داشته باشد: ارث بین آن دو نصف می‌شود.
مرجع صالح جهت صدور گواهی انحصار وراثت
مطابق مادۀ 20 قانون آیین دادرسی مدنی، مرجع صالح جهت درخواست و صدور گواهی انحصار وراثت، شورای حل‌اختلاف آخرین محل اقامت متوفی می‌باشد.
بر طبق مادۀ مذکور: «دعاوی راجع‌به ترکۀ متوفی اگرچه خواسته، دین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد، تا زمانی که ترکه تقسیم نشده در دادگاه محلی اقامه می‌شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی به دعاوی یادشده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران، در حوزۀ آن بوده است.»
اشخاص ذی‌نفع جهت درخواست صدور گواهی انحصار وراثت
هر کسی که در اموال به‌جامانده از متوفی ذی‌نفع باشد، اعم از هریک از ورثه، کسی که به‌نفع وی وصیت شده است و همچنین طلبکاران متوفی یا اشخاصی که غیرمستقیم از اثبات وراثت یکی از ورثه منتفع می‌گردند، حق تقدیم درخواست گواهی انحصار وراثت را دارند.
اسناد و مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت
- گواهی فوت متوفی: ارائۀ اصل گواهی فوت و تصویر برابر اصل آن به ضمیمۀ دادخواست الزامی می‌باشد.
- رسید گواهی مالیاتی: گواهی تسلیم اظهارنامۀ مالیات بر ارث به ادارۀ امور اقتصادی و دارایی آخرین محل اقامت متوفی (صرفاً برای فوت‌شدگان قبل از سال 1395).
- استشهادیۀ تنظیمی در دفتر اسناد رسمی: اسامی کلیۀ ورثه نوشته شود و توسط سه نفر که وراث را می‌شناسند گواهی و امضا گردد و امضای آن‌ها توسط سردفتر نیز تصدیق شود.
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی وراث: متقاضی علاوه بر شناسنامۀ خود، باید تصویر برابراصل‌شدۀ شناسنامۀ سایر وراث را نیز به دادگاه ارائه دهد (در صورت عدم دسترسی به مدارک یک یا چند نفر از ورثه، ضمن اعلام اسامی وراث، تقاضای استعلام از ادارۀ ثبت‌احوال انجام می‌پذیرد.
- وکالت‌نامۀ وکیل دادگستری: این گزینه در صورتی لازم است که وکیل دادگستری اقدام به طرح درخواست گواهی انحصار وراثت نماید.
- وصیت‌نامۀ رسمی شخص فوت‌شده: این گزینه ضروری نیست ولی بهتر است که وصیت‌نامه هم به شورای حل اختلاف ارائه شود.
مراحل انحصار وراثت
به محض فوت شدن فرد، کسی دیگر قادر به دخل و تصرف در اموال او نخواهد بود. پس از مرگ فرد و تأیید گواهی فوت او توسط سازمان ثبت‌احوال، وارثان باید لیست اموال منقول و غیرمنقول وی را به ادارۀ دارایی محل سکونت متوفی تحویل دهند.
اولین مرحله برای گرفتن گواهی انحصار وراثت این است که فرم مخصوص آن را از شورای حل‌اختلاف واقع در آخرین اقامتگاه متوفی دریافت و در آن لیست افرادی که از متوفی ارث می‌برند و همچنین نسبت آن‌ها را قید کنید.
سپس با داشتن مدارکی که در بخش مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت ذکر شده، سر فرصت مناسب به دفتر خدمات قضایی مراجعه کنید. پس از ارائۀ درخواست، ادامۀ روند کار بر عهدۀ شورای حل‌اختلاف خواهد بود.
همچنین بخوانید: دریافت گواهی انحصار وراثت در سریعترین زمان
مراجع قضایی پس از بررسی اسناد و مدارکی که ارائه شده است، یک آگهی در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار چاپ می‌کنند. هزینۀ انتشار نیز طبعاً بر عهدۀ متقاضی می‌باشد. طی این آگهی، اعلام می‌گردد که وارثین متوفی به دادگاه مراجعه نمایند.
اگر بعد از یک ماه فردی مراجعه نکرد و وارث جدیدی به لیست اضافه نشد، گواهی انحصار وراثت صادر می‌شود و با استفاده از این گواهی می‌توان به‌صورت قانونی برای تقسیم ارث اقدام نمود.
سهم دولت از ارث
در صورتی که متوفی ورثه‌ای نداشته باشد، مراحل انحصار وراثت و دریافت گواهی انحصار وراثت کاملاً متفاوت می‌باشد. اگر متوفی در زمان مرگ وارثی نداشته باشد طبق نظر قانون پس از گذشت ده سال و پیدا نشدن وارث، اموال ایشان به حساب خزانۀ دولت واریز خواهد شد.
مشخص کردن مالیات بر ارث
برای مشخص شدن مالیات بر ارث فرد متوفی، ابتدا باید تمامی دارایی‌ها و همچنین اموال منقول و غیرمنقول وی مشخص شده و سپس یکی از وراث به ادارۀ دارایی مراجعه کند. به‌طور خلاصه، لیست اموالی که مشمول مالیات هستند به شرح زیر است:
- املاک
- اوراق بهادار
- هر نوع وسیلۀ نقلیه
- سپرده‌های بانکی
همچنین لیست اموالی که معاف از مالیات هستند به شرح زیر است:
- وجوه بازنشستگی
- وظیفه
- پس‌انداز خدمت
- اثاثیۀ منزل متوفی
- مزایای پایان خدمت
نحوه اعتراض به گواهی انحصار وراثت
پس از صدور گواهی انحصار وراثت توسط شورای حل‌اختلاف، ممکن است برخی از وراث یا سایر افراد ذی‌نفع به محتوای این گواهی اعتراض داشته باشند. اعتراض به گواهی انحصار وراثت در شرایطی قابل انجام است که ادعای معترض مبتنی بر وجود ورثۀ جدید، ارائۀ مدارک جعلی، کتمان برخی از وراث یا اشتباه در تعیین سهم‌الارث باشد.
مراحل اعتراض به گواهی انحصار وراثت
- تقدیم دادخواست به دادگاه عمومی حقوقی: معترض باید دادخواستی تحت عنوان «ابطال گواهی انحصار وراثت» یا «اصلاح گواهی انحصار وراثت» را به دادگاه عمومی حقوقی محل صدور گواهی ارائه کند.
- ارائۀ مدارک و مستندات: فرد معترض باید دلایل و مستندات خود را به دادگاه ارائه دهد. این مدارک ممکن است شامل شناسنامه، گواهی فوت، وصیت‌نامۀ رسمی، اسناد هویتی وراث جدید یا هرگونه مدرکی باشد که نشان‌دهندۀ اشتباه در گواهی صادرشده است.
- بررسی و رسیدگی دادگاه: دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، در صورت احراز صحت اعتراض، حکم به ابطال یا اصلاح گواهی انحصار وراثت می‌دهد. اگر اعتراض وارد نباشد، گواهی انحصار وراثت بدون تغییر باقی می‌ماند.
- مهلت اعتراض: اعتراض به گواهی انحصار وراثت محدودیت زمانی خاصی ندارد، اما بهتر است معترض در اسرع وقت اقدام کند، زیرا در صورت تقسیم و انتقال اموال، بازگرداندن آن‌ها دشوارتر و پیچیده‌تر خواهد شد.
- نتیجه اعتراض: در صورت اثبات ادعای معترض، گواهی اصلاح یا ابطال شده و گواهی جدید صادر می‌شود. در صورت رد اعتراض نیز، گواهی اولیه معتبر باقی خواهد ماند.
در نهایت، افرادی که قصد اعتراض دارند، باید با یک وکیل متخصص در امور ارث مشورت کنند تا روند حقوقی را به‌درستی طی کنند و از تضییع حقوق خود جلوگیری نمایند.
حق شما در ارث و میراث محفوظ است! برای دریافت گواهی انحصار وراثت و جلوگیری از مشکلات قانونی، با گروه تخصصی مهروران مشورت کنید: درخواست مشاورۀ تلفنی
مواردی که مانع از ارث بردن می‌شوند!
ارث یکی از مهم‌ترین موضوعات حقوقی و فقهی در نظام حقوقی ایران است که به روابط خانوادگی، اجتماعی و مالی بین افراد مربوط می‌شود. در قانون مدنی ایران و بر اساس قواعد فقهی، مواردی وجود دارد که باعث می‌شود شخصی از ارث محروم شود.
این موارد به‌دلیل برخی اعمال یا شرایط خاص قانونی و شرعی پیش‌بینی شده است. در این مقاله به بررسی سه مورد مهم که مانع ارث بردن می‌شوند، شامل قتل، کفر و لعان، پرداخته خواهد شد.
1. قتل مورث
قتل عمدی یکی از مهم‌ترین موارد محرومیت از ارث است. بر اساس مادۀ 880 قانون مدنی ایران: «قتل از موانع ارث است. بنابراین کسی که مورث خود را عمداً بکشد از ارث او ممنوع می‌شود اعم از اینکه قتل بالمباشره باشد یا بالتسبیب و منفرداً باشد یا به شرکت دیگری.»
قتل عمدی به معنای انجام فعلی با قصد قبلی برای کشتن مورث است. این ماده بر مبنای قاعده فقهی «قاتل لا يرث» استوار است. هدف از این قاعده جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی وراث برای تصاحب اموال مورث است.
شرایط محرومیت از ارث به دلیل قتل
- عمدی بودن قتل: اگر قتل غیرعمدی باشد (مانند قتل در اثر تصادف رانندگی)، قاتل از ارث محروم نمی‌شود.
- تحقق قتل: باید اثبات شود که قتل واقع شده و شخص متهم مسئول آن است. این موضوع معمولاً از طریق رأی دادگاه کیفری مشخص می‌شود.
- ارتباط نسبی یا سببی: قاتل باید از جمله کسانی باشد که از مورث ارث میبرد. در غیر این صورت، قتل تأثیری بر ارث ندارد.
نکته مهم: اگر قتل به‌صورت دفاع مشروع صورت گرفته باشد، قاتل از ارث محروم نمی‌شود. برای مثال، اگر وارث در جریان دفاع از خود در برابر حمله‌ای از سوی مورث مرتکب قتل شود، این اقدام باعث محرومیت از ارث نخواهد شد. مادۀ 881 قانون مدنی می‌گوید: «در صورتی که قتل عمدی مورث به حکم قانون یا برای دفاع باشد، مفاد مادۀ فوق مجری نخواهد بود.»
2. کفر و ارتداد
کفر به‌عنوان یکی از موانع ارث در قانون مدنی ایران مورد توجه قرار گرفته است. مطابق مادۀ 881 مکرر قانون مدنی: «کافر از مسلم ارث نمی‌برد و اگر در بین ورثۀ متوفای کافری، مسلم (یعنی مسلمان) باشد، وراث کافر ارث نمی‌برند اگرچه از لحاظ طبقه و درجه مقدم بر مسلم باشند.» این ماده بر اساس قواعد فقه شیعه تنظیم شده است و به‌دلیل اهمیت جایگاه دین در مسائل ارث و میراث وضع شده است.
توضیحات مرتبط
- کافر کیست؟ در اینجا، کافر به کسی اطلاق می‌شود که به دین اسلام ایمان ندارد. برای مثال، افراد غیرمسلمان (مسیحیان و یهودیان) در این تعریف قرار می‌گیرند.
- اولویت مسلمان بر کافر: اگر متوفی مسلمان باشد، ورثۀ کافر او نمی‌توانند ارث ببرند. اما اگر متوفی کافر باشد و ورثۀ مسلمان داشته باشد، وارث مسلمان می‌تواند ارث ببرد.
- شرایط خاص: در صورتی که همۀ ورثۀ متوفی کافر باشند، اموال او طبق قواعد خاصی بین کافران توزیع می‌شود و مسلمانان بیگانه حقی بر این اموال ندارند.
لعان
لعان یکی از مفاهیم فقهی و حقوقی است که به مواردی اطلاق می‌شود که زن و شوهر با ادای سوگندهای ویژه‌ای از یکدیگر جدا می‌شوند و رابطۀ ارثی بین آن‌ها قطع می‌گردد. مادۀ 882 قانون مدنی در این خصوص بیان می‌کند: «بعد از لعان، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و همچنین فرزندی که به‌سبب انکار او لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی‌برند، لیکن فرزند مزبور از مادر و خویشان مادری خود و همچنین مادر و خویشان مادری از او ارث می‌برند.»
تعریف لعان
لعان زمانی رخ می‌دهد که مرد همسرش را به زنا متهم کند و نتواند این اتهام را با چهار شاهد مرد ثابت کند. در این صورت، برای اثبات ادعا و جلوگیری از مجازات قذف (تهمت زنا)، چهار بار سوگند یاد می‌کند که همسرش مرتکب زنا شده است. زن نیز می‌تواند با چهار بار سوگند یاد کردن، این اتهام را رد کند. بار پنجم سوگندها با عباراتی تأکیدی انجام می‌شود و بعد از آن، لعان محقق می‌گردد.
آثار لعان
- قطع رابطۀ ارثی: بعد از لعان، زن و شوهر دیگر از یکدیگر ارث نمی‌برند.
- قطع رابطۀ پدری: فرزندی که از طرف پدر نفی شده باشد، از پدر ارث نمی‌برد و بالعکس.
- حرمت ابدی: زن و شوهر بعد از لعان دیگر هیچ‌گاه نمی‌توانند دوباره با یکدیگر ازدواج کنند.
- جنبه فقهی: لعان یکی از احکام خاص فقهی است که بیشتر در موارد اتهام زنا به کار می‌رود. این حکم به‌دلیل اهمیت صیانت از شرف و آبروی افراد وضع شده است.
مواردی که مانع ارث بردن می‌شوند، از جمله قتل، کفر و لعان، نقش مهمی در تنظیم روابط اجتماعی و خانوادگی دارند. این موانع بر اساس قواعد فقهی و اصول عدالت اجتماعی طراحی شده‌اند و هدف اصلی آن‌ها جلوگیری از سوءاستفاده، حفظ نظم اجتماعی و رعایت اصول دینی است.
نگران پیچیدگی‌های انحصار وراثت نباشید! وکلای مجرب گروه تخصصی مهروران همراه شما هستند تا در کوتاه‌ترین زمان، حق شما را اثبات و محقق کنند! همین حالا مشاوره بگیرید: درخواست مشاورۀ تلفنی
آگاهی از این موارد به افراد کمک می‌کند تا در تنظیم روابط مالی و خانوادگی خود دقت بیشتری داشته باشند و از پیامدهای ناخواسته جلوگیری کنند.
