انعزال قیم و قوانین مربوط به آن
قیم کیست و چه افرادی نیاز به قیم دارند؟ چه اندازه با اختیارات قیم آشنایی دارید؟ در مورد انعزال قیم و قوانین مربوط به آن چه می‌دانید؟ عزل قیم چه اندازه می‌تواند افراد را دچار دردسر و گر فتاریهای قانونی کند؟ در این مقاله قصد داریم شما را با تمام راه های قانونی جهت عزل قیم در کوتاه ترین زمان و بهترین روش ممکن آشنا کنیم.
قیم در لغت به معنای متولی و سرپرست است و در اصطلاح حقوقی به شخصی اطلاق میشود که از طرف مقام صالح قضایی در صورت فقدان ولی خاص به سرپرستی و اداره ی امور مهجور تعیین میشود.
چه افرادی نیاز به قیم دارند؟
1- صغیر طفل یا کودکی که ولی خاص ندارد. ( پسران کمتر از ۱۵ سال و دختران کمتر از ۹ سال تمام طفل محسوب می شوند) لذا در امور مالی و غیر مالی خود نیازمند سرپرست هستند و در صورت نداشتن سرپرست، قیم، عهده دار سرپرستی آنان میشود.
2- مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون و یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده، و سرپرست (پدر، جد پدری، وصی) نداشته باشند.
3- مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد (یعنی بعد از اینکه بالغ شدند مبتلا به جنون یا عدم رشد شوند).
4- تمام اشخاص تا قبل از ۱۸ سال تمام شمسی وفق رویه قضائی موجود، حق تصرف و مداخله در امور مالی خود را ندارند. اداره امور مالی این افراد در صورت نداشتن سرپرست، بر عهده قیم تعیین شده از سوی دادگاه خواهد بود.
وظایف قیم چیست؟
1- اولین وظیفه قیم ، مراقبت از محجور (صغیر، سفیه، غیر رشید) می‌باشد.
2- وظیفه مهم دیگر قیم، کنترل و مدیریت امور مالی و غیر مالی محجور است.
3- تهیه لیست کامل از اموال و داراییهای محجور و ارسال به دادسرای محل سکونت محجور .
4- فروش اموال ضایع شدنی و سریع الفساد محجور و هزینه کرد آن در محل‌هایی که مصالح محجور را در پی داشته باشد.
5- شرح اقدامات مالی محجور را به دادستان یا نماینده وی در دادسرای سرپرستی محل اقامت مولی علیه اعلام کند.
6- قیم موظف است صورت وضعیت مالی محجور را از زمان تصدی مسئولیت خود تا زمان رفع حجر و خاتمه قیمومیت آماده و به قیم بعدی تسلیم کند.
7- مراقبت بهداشتی و درمانی از محجور و پرداخت هزینه زندگی محجور و اشخاص واجب النفقه او.
8- مراقبت و نگهداری اموال و اشیاء قیمتی محجور و اطلاع از جزییات به دادستان .
9- باز کردن حساب در یکی از بانکهای معتبر و واریز وجوه نقدی محجور در آن .
اولویت قیومیت با چه کسانی است؟
1- در صورت نبودن ولی خاص، مادر مادامی که دارای صلاحیت باشد و ازدواج هم نکرده باشد، نسبت به سایر بستگان محجور، برای قیمومت اولویت دارد.
2- در صورت محجور شدن زن، شوهر او در صورت داشتن صلاحیت نسبت به سایر نزدیکان و بستگان زن، از جمله مادر و پدر وی، اولویت دارد.
عزل قیم و قوانین مربوط به آن
قیومیت به معنای گرفتن سرپرستی یک فرد است. قیومیت یعنی بر عهده گرفتن تمامی وظایف مالی یک فرد دیگر و تنها با دارا بودن شرایط خاصی قادر به عزل قیومیت خواهید بود.
مطابق ماده ۱۲۴۸ قانون مدنی قیم فقط در موارد زیر عزل میشود:
اگر معلوم شود که قیم فاقد صفت امانت بوده و یا این صفت از او سلب شود. اگر قیم مرتکب جنایت و یا مرتکب یکی از جنحه‌های ذیل شده و به موجب حکم قطعی محکوم شود. سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس، منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال، ورشکستگی به تقصیر یا تقلب.
اگر قیم به علتی غیر از علل فوق محکوم به حبس شود و بدین جهت نتواند امور مالی مولی علیه را اداره کند. اگر قیم ورشکسته اعلام شود. اگر عدم لیاقت یا توانایی قیم در اداره‌ی اموال مدعی علیه معلوم شود. اگر قیم مجنون یا فاقد رشد گردد، منعزل میشود.
اگر معلوم شود که قیم عمدا مالی را که متعلق به مولی علیه بوده جزء دارایی وی قید نکرده باشد، مسئول هر گونه ضرر و زیان است و اگر عملش با سوءنیت بوده باشد معزول خواهد شد.
در صورت وجود موجبات موجه، دادستان می‌تواند از دادگاه خاص تقاضا کند که از قیم تضمیناتی راجع به اداره اموال مولی علیه بخواهد. تعیین نوع تضمین به نظر دادگاه است.
قیم باید لاقل سالی یک مرتبه حساب تصدی خود را به مدعی العموم یا نماینده او بدهد و هرگاه در ظرف یک ماه از تاریخ مطالبه‌ی مدعی العموم حساب ندهد، به تقاضای مدعی العموم مغزول میشود.
انعزال قیم چیست و چگونه صورت می‌گیرد؟
علاوه بر مواردی که در قانون، برای عزل قیم پیش بینی شده است، بر اساس موارد دیگری نیز قیم، منعزل میشود. مقصود از انعزال قیم این است که سببی رخ دهد که سمت او زایل شده و بدین ترتیب برکنار گردد. موارد انعزال قیم در ماده 1249 و 1253 قانون مدنی، آمده است.
مطابق ماده 1249 قانون مدنی، اگر قیم مجنون یا فاقد رشد گردد، منعزل می شود.
مطابق ماده 1253 قانون مدنی، اگر قیم بدون اطلاع از زوال سمت خود، تصرفاتی در امور مولی علیه نماید، به تبع رابطه وکیل و موکل، اعمال مذبور نافذ است.
ماده 1253 بدین معناست که اگر سببی که به علت آن، قیم تعیین شده است، از بین برود (به عنوان مثال، جنون یا صغارت یا سفاهت فرد، از بین برود).
منعزل شدن قیم در صورت وجود شرایطی که گفته شد، به صورت قهری و به خودی خود حاصل میشود و نیاز نیست که کسی برای برکناری قیم اقدام کند. بنابراین حکم انعزال قیم، یک حکم اعلامی است. از زمانی که شخص قیم، محجور یا دیوانه شود، از سمت خود، منعزل خواهد شد. حتی اگر حکم دادگاه در این خصوص صادر نشده باشد. بنابراین اعمالی که در فاصله محجور شدن و دریافت حکم انعزال قیم انجام گرفته، باطل خواهد بود.
تفاوت عزل و منعزل شدن قیم در حقوق
عزل قیم، پس از انجام برخی اعمال توسط قیم، امکان پذیر میشود و برای برکناری قیم، شخصی اعم از دادستان یا ذی نفع یا محجور باید این امر را به اطلاع محکمه صادر کننده حکم قیمومت و قیم نامه، برساند و از زمانی که حکم عزل قیم صادر گردد، اعمال او در خصوص محجور، باطل و بلااثر خواهند بود.
منعزل شدن قیم یا انعزال قیم، پس از تحقق برخی عوامل قهری و خارج از اختیار قیم، نظیر جنون او یا عدم رشد او یا زوال سببی که به علت آن، نیاز به قیم بود، امکان پذیر میشود و بلافاصله، پس از تحقق علت و عامل قهری، قیم، به خودی خود و بدون نیاز به اعلام و درخواست کسی، از سمتش برکنار شده و حتی اگر حکم دادگاه مبنی بر انعزال قیم و تعیین قیم موقت یا دائم جدید، صادر نشده باشد، از لحظه رخ دادن موارد انعزال، اعمال قیم، باطل و بی اثر خواهد بود.
سخن پایانی
قیومیت یکی از دعاوی مهم و پر چالش در قوانین مدنی کشور ما است بطوریکه هر شخص صغیر یا محجور ی باید یک قیم قانونی داشته باشد. احراز شرایط قیومیت به تشخیص دادگاه خواهد بود و همچنین عزل قیم و تشخیص انعزال وی نیز فقط در صلاحیت دادگاه می‌باشد. با توجه با اینکه دعوای قیومیت بسیار پیچیده و حساس است، توصیه میشود با یک وکیل متبحر در این زمینه مشورت نمایید تا شما را با چگونگی انعزال قیم و قوانین مربوط به آن آشنا کند. گروه حقوقی مهروران با وکلای مجرب و متبحر در تمامی زمینه‌های حقوقی و خانواده، همراه شما خواهد بود. در صورت نیاز به مشورت با وکیل خانواده با ما تماس بگیرید.
