نشوز و تمکین و قوانین آن

نشوز و تمکین و قوانین آن کدامند؟ نحوه طلاق از طرف زن ناشزه چگونه است؟ در این مقاله، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که آیا زن ناشزه می‌تواند طلاق بگیرد؟ شرایط، مراحل و نحوه طلاق از طرف زن ناشزه چیست؟ در ادامه نیز مدارک و هزینه این نوع طلاق را بررسی نموده و نمونه دادخواست طلاق از طرف زن ناشزه را ارائه می‌نماییم.

شرایط درخواست طلاق از طرف زن ناشزه، استناد به موارد عسر و حرج زن و یا شروط ضمن عقد نکاح بوده و یا اینکه زوجه، حق طلاق یا وکالت در طلاق داشته باشد. در غیر این صورت، با بخشش مهریه، می‌توان رضایت شوهر برای طلاق را جلب نمود.

درخواست طلاق از طرف زن ناشزه، منوط به ارائه دادخواست به دادگاه خانواده است که دادگاه بر حسب مورد، گواهی عدم سازش یا حکم طلاق صادر می‌کند.

مشکلاتی که در طول زندگی مشترک میان زوجین ایجاد می‌شود، گاهی به حدی می‌رسد که یک یا هر دوی آنها تصمیم به جدایی و طلاق می‌گیرند. این موضوع به ویژه در مواردی سبب می‌شود که زن، به دلایل موجه یا غیر موجه، از تمکین در مقابل شوهر خودداری کرده و به اصطلاح، ناشزه خطاب شود.

آیا زن ناشزه می‌تواند درخواست طلاق دهد؟

سوال اساسی این مقاله این است که آیا زن ناشزه می‌تواند برای طلاق درخواست بدهد یا خیر، اما قبل از پاسخ دادن به این سوال، بهتر است در مورد اصطلاح زن ناشزه توضیحاتی بدهیم. به طور کلی بر اساس قانون مدنی، زن موظف است که پس از ازدواج، از همسر خود تمکین کند. این تمکین، در دو معنای عام و خاص مطرح می‌شود که تمکین خاص، ناظر بر روابط زناشویی میان زوجین و تمکین عام به معنای پذیرش ریاست مرد بر کانون خانواده است.

البته این وظیفه، تکلیف متقابل شوهر برای پرداخت نفقه به زوجه را ایجاب می کند. البته لازم به ذکر است زن گاهی می تواند با استناد به دلایل موجه و قانونی، از تمکین در برابر شوهر خودداری کند؛برای مثال زمانی که شوهر بیماری مقاربتی داشته و روابط زناشویی برای زوجه خطرناک است.

یا در صورتی که شوهر، زوجه را از منزل بیرون کرده باشد یا زن، حین عقد نکاح، حق تعیین محل زندگی را از شوهر دریافت کرده باشد، می‌تواند از سکونت در یک منزل با شوهر خودداری کند.

این بدان معنا است که تکلیف به تمکین، تکلیفی مطلق نبوده و در مواردی به لحاظ وجود دلایل موجه، استثنائاتی خواهد داشت. بنابراین، می‌توان گفت که اگر زن، بخاطر وجود دلایل موجه از تمکین خودداری کرده باشد، نمی‌توان به وی زن ناشزه اطلاق نمود.

اما اگر این عدم تمکین زن، به خاطر دلایل غیر موجهی همچون لجبازی یا تنفر از شوهر باشد، به نظر می‌رسد که از منظر قانون مدنی و قانون خانواده بتوان وی را ناشزه خواند و اگر شوهر بتواند در دعوای الزام به تمکین، اثبات کند که عدم تمکین زن به دلایل موجهی نبوده است، دادگاه، حکم الزام به تمکین زن را صادر می‌کند.

حال با توجه به توضیحات بالا، در پاسخ به اینکه آیا زن ناشزه می‌تواند درخواست طلاق داشته باشد باید گفت که اگر زن، به دلایل ناموجهی از تمکین امتناع کرده و ناشزه شده باشد، اصولا نمی‌تواند درخواست طلاق کند؛ مگر اینکه شوهر را راضی به طلاق توافقی یا طلاق خُلع کرده یا حق طلاق داشته باشد و یا به یکی از شروط دوازده گانه ضمن عقد برای طلاق از شوهر استناد کند.

اما زنی که به دلیل موجهی تمکین نمی‌کند، اگر این عدم تمکین، به استناد عسر و حرج در زندگی مشترک صورت گرفته باشد، می‌تواند حتی در صورت عدم تمکین، درخواست طلاق نیز داشته باشد که در ادامه، شرایط آن توضیح داده می شود.

شرایط طلاق از جانب زن ناشزه

شرایط طلاق از طرف زن ناشزه ای که بدون داشتن دلایل یا عذر موجه عدم تمکین، از تمکین خاص یا عام در برابر شوهر خودداری می‌کند، این است که به نحوی، شوهر نیز راضی به طلاق دادن زوجه شده و بر حسب شرایطی با طلاق دادن زن موافقت کند. در نظام حقوقی ایران، این نوع طلاق، تحت عنوان طلاق توافقی یا طلاق خلع شناخته می‌شود.

طلاق خلع یا طلاق توافقی به این معنا است که زن، به اندازه ای از شوهر خود تنفر دارد که حاضر است با دادن مالی به شوهر، وی را راضی به طلاق دادن کند.

این مال که تحت عنوان فدیه در طلاق نیز شناخته می‌شود، می‌تواند کمتر یا حتی بیشتر از مهریه باشد؛ به این صورت که زن، مهریه خود را به شوهر بخشیده و از وی جدا شود و یا اینکه با دادن پول بیشتر، شوهر را راضی به طلاق کند. در هر صورت، شرایط درخواست طلاق از طرف زن ناشزه، رضایت شوهر است.

اما همانطور که گفتیم، اگر زن، به استناد دلایل موجهی از تمکین خودداری کرده باشد، می‌تواند در صورت وجود یکی از مصادیق عسر و حرج ، این امر را در دادگاه ثابت کرده و سپس، از شوهر خود طلاق بگیرد.

اما بر خلاف مورد قبل، درخواست طلاق عسر و حرج، نیازی به موافقت یا رضایت مرد نداشته و در این مورد قاضی دادگاه است که پس از احراز عسر و حرج زن، حکم طلاق زن را صادر می‌کند؛ حتی اگر زن، از شوهر خود تمکین نکرده باشد.

یکی دیگر از شرایط طلاق از طرف زن ناشزه که به دلیل غیر موجه از تمکین در برابر شوهر خودداری کرده، این است که شوهر، ضمن عقد نکاح یا پس از آن، وکالت در طلاق را به زن داده باشد که در این صورت زن، به استناد حق طلاقی که به دست آورده است، می‌تواند با وجود عدم تمکین، اقدام به درخواست طلاق در دادگاه نماید.

علاوه بر اینها، در سند ازدواج نیز شروطی تحت عنوان شروط دوازده گانه درج شده است که زن با استناد به آنها می‌تواند از شوهر خود جدا شود؛ حتی اگر تمکین نکرده و ناشزه باشد. از جمله شروط ضمن عقد که به زن ناشزه حق طلاق می‌دهد، می‌توان به عدم پرداخت نفقه به مدت 6 ماه، جنون مرد یا بیماری های صعب العلاج وی، محکومیت به 5 سال حبس یا بیشتر، ترک زندگی خانوادگی، اعتیاد و مواردی از این دست.

مراحل و نحوه طلاق از طرف زن ناشزه

همانطور که پیشتر گفته شد، طلاق از طرف زن ناشزه شامل دو حالت است : حالت اول زمانی بود که زن، دلیل موجهی برای عدم تمکین خود نداشته و حالت دوم هم، زمانی بود که زن، به استناد دلیل موجهی همچون وجود یکی از موارد عسر و حرج از تمکین مقابل شوهر امتناع می‌کرد و یا با استناد به حق طلاق و یا شروط ضمن عقد نکاح، قصد طلاق از همسر را داشت .

در هر دو حالت ذکر شده، متقاضی درخواست طلاق یعنی زن، می‌بایست به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و دادخواست طلاق بدهد. اما متن دادخواست طلاق از طرف زن، باید به نحوی تنظیم شود که شرایط زن، به صورت کامل، در آن ذکر گردد. مثلا اگر زن، به استناد دلیل موجهی از تمکین خودداری کرده و آن امر، زمینه ساز عسر و حرج زن در زندگی مشترک شده است، باید این امر در دادخواست قید گردد.

برای مثال در صورتی که شوهر، معتاد بوده و همسر خود را کتک زده و از منزل بیرون کرده باشد، زن به استناد موجه بودن دلیل عدم تمکین خود و یا به استناد شروط ضمن عقد نکاح و یا حق طلاق خود، می‌تواند متن دادخواست طلاق را تنظیم و تقاضای طلاق عسر و حرج کند. در این صورت امکان صدور حکم طلاق به نفع زن، حتی در صورت عدم تمکین وجود خواهد داشت.

اما در حالتی که زن، ناشزه شده و قصد درخواست طلاق به دلیل تنفر از شوهر را دارد، باید برای درخواست طلاق، با همسر به توافق رسیده و پس از تنظیم توافقنامه، دادخواست طلاق توافقی را تنظیم و ثبت کند که در قسمت‌های بعد مراحل و مدارک مربوط به این نوع طلاق، ذکر خواهد شد.

مدارک لازم برای طلاق از طرف زن ناشزه

طلاق از طرف زن ناشزه، نیازمند ارائه چه مدارکی است؟ به عبارت دیگر، در صورتی که زن، در دوران عدم تمکین (چه به لحاظ قانونی، موجه باشد و چه غیر موجه)، قصد جدا شدن از همسر خود را داشته باشد، برای طرح دادخواست طلاق چه مدارکی را باید ارائه نماید؟

از جمله مدارک لازم برای درخواست طلاق، مدارک هویتی زوجه (اعم از شناسنامه و کارت ملی) و سند ازدواج است. علاوه بر این، انجام مشاوره های قبل از طلاق نیز از الزامات ثبت درخواست طلاق در دفاتر خدمات قضایی است. در صورت معرفی وکیل، وکالتنامه نیز یکی از مدارک لازم برای ضمیمه شدن به دادخواست طلاق از طرف زن است. در صورتی هم که زوجه، مدعی دوشیزه بودن باشد، می‌بایست گواهی پزشکی قانونی، ضمیمه دادخواست شود.

علاوه بر مدارک ذکر شده، لازم است که اگر زن، در دادخواست طلاق خود، به همراه دلیل و مدرکی که برای طلاق به آن استناد می کند را  ضمیمه دادخواست نماید. به عنوان مثال، در صورتی که زن، مدعی بیرون کردن خود از منزل توسط شوهر شده باشد، می تواند صورتجلسه پلیس را نیز تهیه و ضمیمه دادخواست نماید.

همچنین، اگر زن، به استناد اعتیاد یا بیماری مرد قصد طلاق دارد، می تواند گواهی پزشک را نیز، به عنوان یکی از مدارک درخواست طلاق، صمیمه نماید.

هزینه طلاق از طرف زن ناشزه

طلاق از طرف زن ناشزه، مانند سایر انواع طلاق نیازمند پرداخت هزینه است. به همین دلیل، پرداختن به این موضوع ضرورت دارد که بدانیم هزینه طلاق از طرف زن ناشزه چقدر است و متقاضی، برای طرح دعوای طلاق، باید چه هزینه هایی را پرداخت نماید؟ 

از جمله موارد هزینه‌های طلاق از طرف زن ناشزه این است که ابتدای امر، باید هزینه های دادرسی مربوط به دعوای طلاق را پرداخت نماید. هزینه دادرسی دعوای طلاق، شامل ثبت نام در سامانه ثنا و همچنین پرداخت هزینه های دادرسی برای دعاوی غیر مالی ( حدود 200 هزار تومان ) است. علاوه بر این جلسات مشاوره طلاق نیز، نیازمند پرداخت هزینه (حدود 500 هزار تومان) است چرا که انجام مشاوره‌های قبل از طلاق، الزامی شده است.

پس از اینکه دادگاه، حکم طلاق (در مورد درخواست طلاق زن ناشزه با وجود موارد عسر و حرج) و یا گواهی عدم سازش (در مورد طلاق زن ناشزه با نداشتن دلیل موجه برای طلاق) را صادر نمود، این طلاق باید در دفترخانه اسناد رسمی به ثبت برسد که هزینه ثبت طلاق در دفاتر اسناد رسمی به صورت جداگانه، توسط یک یا هر دوی زوجین، قابل پرداخت خواهد بود که این مورد نیز حدود 500 هزار تومان هزینه در پی دارد.

دادخواست طلاق نشوز و تمکین

در قسمت های قبل، در مورد درخواست طلاق از طرف زن ناشزه و مراحل و مدارک مورد نیاز در خصوص آن صحبت کرده و گفتیم که طلاق از طرف زن ناشزه، می‌تواند به دو شکل صورت گیرد.

یا زن ناشزه برای طلاق خود، دلیل موجهی همچون عسر و حرج دارد و یا حق طلاق با استناد به شروط 12 گانه ضمن عقد نکاح را دارد که در متن دادخواست طلاق خود باید به آن استناد کرده و حکم طلاق را از دادگاه دریافت کند و یا در صورتیکه دلیل موجهی برای عدم تمکین خود نداشته باشد، با توافق شوهر، دادخواست طلاق توافقی تنظیم نموده تا دادگاه، گواهی عدم سازش صادر کند.

لازم به ذکر است که زن باید با شوهر خود بر سر مسائل مالی همچون مهریه و مسائل غیر مالی همچون حضانت فرزندان، به توافق رسیده باشد و دادگاه، بر اساس توافق طرفین، گواهی عدم سازش صادر می کند.

نمونه دادخواست طلاق از طرف زن ناشزه

ریاست محترم ……………

با سلام ؛  احتراما به استحضار می رساند که اینجانب ………………. بر طبق سند نکاحیه شماره ……………… دفترخانه ……………. با آقای …………………… ، عقد نکاح دائم منعقد نموده ایم ؛ ولی به دلیل اختلافات متعدد، متقاضی طلاق می‌باشیم. لازم به ذکر است که بر اساس توافقات انجام شده، از کل مهریه، به میزان ………….. ، در قبال طلاق از جانب زوجه، بذل می‌گردد و زوج قبول بذل دارد و ترتیب پرداخت آن به صورت پرداخت ماهیانه ……………… است . فرزند / فرزندان مشترک، تحت حضانت ……………… بوده و نفقه ایشان ماهانه …………….. ، برعهده پدر خواهد بود. لذا صدور گواهی عدم امکان سازش مورد استدعا می باشد.

زن ناشزه بعد از چند سال می‌تواند طلاق بگیرد

در کنار همه موضوعاتی که در ارتباط با طلاق از طرف زن ناشزه مطرح شد، گاهی این سوال نیز پرسیده می‌شود که زن ناشزه بعد از چند سال می‌تواند طلاق بگیرد؟ به عبارت دیگر، چقدر باید از ناشزه شدن و عدم تمکین زن گذشته باشد تا وی بتواند در دادگاه، دادخواست طلاق مطرح نموده و حکم طلاق بگیرد؟

اصولا طبق قوانین ایران، خانم ها در صورتی می‌توانند از شوهر خود طلاق بگیرند که یا حق طلاق داشته و یا اینکه به استناد دلیل موجهی همچون داشتن عسر و حرج، از همسرشان جدا شوند. در غیر این صورت می‌بایست با رضایت شوهر، اقدام به طلاق توافقی نمایند.

به همین دلیل، در پاسخ به این سوال که زن ناشزه بعد از چند سال می‌تواند طلاق بگیرد، باید گفت که اصولا درخواست طلاق زن ناشزه، به زمان مشخصی وابستگی ندارد . بلکه در هر موقعیت و شرایطی که زن بتواند با بذل مهریه خود به همسر، رضایت وی به طلاق را جلب کند، می‌تواند با ارائه نمونه دادخواست طلاق از طرف زن ناشزه، از همسر خود جدا شود.

سخن پایانی

نشوز و تمکین و قوانین آن مسئله مهمی در زندگی مشترک محسوب می شود و تبعات بسیاری برای زن به همراه خواهد داشت. در صورت عدم تمکین زن بعد از رای دادگاه مبنی بر الزام به تمکین زن، از جمله قطع شدن نفقه و از بین رفتن شرط تنصیف اموال مندرج در عقدنامه و همچنین صدور اجازه ازدواج مجدد برای مرد از طرف دادگاه، عمده مشکلاتی است که نشوز زوجه برای او به همراه خواهد داشت. گروه حقوقی مهروران همواره توصیه می کند قبل از هر اقدامی با وکیل خانواده مشورت نمایید.