طلاق به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین مسائل حقوقی و اجتماعی، فرایندی است که در آن روابط میان زوجین به‌طور قانونی پایان می‌یابد.
این مسئله نه‌فقط بر زندگی شخصی طرفین تأثیر می‌گذارد، بلکه گاهی به‌دلیل پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و روانی که به همراه دارد، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر جامعه نیز بگذارد. طلاق می‌تواند نتیجۀ بحران‌ها و نارضایتی‌های عاطفی یا اجتماعی باشد و در بسیاری از موارد، به پایان رسیدن یک رابطۀ زناشویی به‌معنای آغاز یک دورۀ جدید در زندگی افراد است.
در کشورهای مختلف، فرایند طلاق ممکن است بر اساس قوانین مدنی و مذهبی متفاوت باشد. در دین مبین اسلام، حق طلاق عمدتاً در اختیار مرد است، ولی در برخی موارد خاص، زن نیز می‌تواند این حق را به دست آورد. در ایران، قوانین مختلفی برای طلاق وجود دارد که تعیین‌‌کنندۀ شرایط، مراحل و حقوق طرفین است. از جملۀ این قوانین می‌توان به طلاق توافقی، طلاق از طرف زن، و طلاق از طرف مرد اشاره کرد که هرکدام روند خاص خود را دارند.
حتماً بخوانید: چگونه می توان با طلاق توافقی به مشکلات خاتمه داد؟
مراحل طلاق از طرف زن به‌ویژه می‌تواند پیچیده و زمان‌بر باشد، چراکه زن برای درخواست طلاق باید دلایل معتبری ارائه دهد که توسط دادگاه پذیرفته شود. این در حالی است که طلاق از طرف مرد، معمولاً با پیچیدگی‌های کمتری روبه‌رو خواهد بود.
در این مقاله به بررسی دقیق مراحل مختلف طلاق در سیستم قضائی ایران و شرایط مرتبط با هرکدام پرداخته خواهد شد تا خوانندگان بتوانند با آگاهی کامل، مسیر قانونی خود را در این زمینه دنبال کنند.
طلاق به معنای پایان قانونی ازدواج و جدا شدن همسران از یکدیگر است و در پی آن حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج وجود داشته از میان می‌رود. معمولاً وقتی اتفاق می‌افتد که استحکام رابطۀ زناشویی از بین می‌رود و میان زوجین ناسازگاری و تنش وجود دارد.
نوع طلاق اجتماعی، تغییرات در دوستی‌ها و سایر روابط اجتماعی است که مردان یا زنان طلاق‌گرفته با آن‌ها سروکار دارند. اما طلاق روانی، موقعیتی است که از طریق آن فرد پیوندهای وابستگی عاطفی به همسرش را قطع کند و به تنها زیستن تن می‌دهد. در این مقاله شرأیط و مراحل طلاق را برای شما خواهیم گفت.
شیوۀ انجام طلاق در قوانین کشورهای مختلف بسیار متفاوت است. اما در اغلب کشورها نیاز به تأیید یک دادگاه یا مرجع رسمی حقوقی وجود دارد. مذاهب مختلف نیز رویکردهای متفاوتی به طلاق دارند. طلاق در اسلام به اختیار شوهر انجام می‌شود اما زن نیز در شرأیط خاصی ممکن است حق طلاق را به دست بیاورد.
سریع‌ترین راه طلاق چیست؟
حتماً تا به حال نام طلاق توافقی را شنیده‌اید. طلاق توافقی نیز یکی دیگر از انواع طلاق می‌باشد که به‌علت سریع و آسان بودن آن، راه متداولی برای جدایی می‌باشد.
همچنین بخوانید: طلاق فوری و ملاحظات طلاق توافقی
در طلاق توافقی، زن و شوهر برای مسائل مختلفی چون مهریه، نفقه، حضانت فرزندان و… توافق کرده و به همین علت و همچنین رضایت هردو طرف، طلاق توافقی بسیار آسان‌تر و سریع‌تر از سایر انواع طلاق انجام می‌شود.
بخوانید: حقوق کودکان در طلاق توافقی والدین
پس بدین ترتیب می‌توان گفت که طلاق توافقی یک طلاق فوری و سریع‌ترین راه طلاق است.
طلاق از طرف زن چقدر طول می‌کشد؟
بر طبق قانون طلاق و آیین دادرسی مدنی، طلاق پرونده‌ای است که با اعتراض هرکدام از زوجین ۳ دادگاه را طی می‌کند: دادگاه بدوی و دادگاه تجدید نظر استان مربوطه و دیوان عالی کشور. در فرض اینکه پرونده یا اعتراض، هر سه دادگاه را پشت سر بگذارد، حدود یک سال طول خواهد کشید، مگر اینکه یکی از طرفین اعتراض نکند.
مراحل درخواست طلاق از طرف زن
بی‌تردید سخت‌ترین و مهمترین پروندۀ خانوادگی در دستگاه قضا، درخواست طلاق از طرف زن و یا به عبارت دیگر، مراحل طلاق از سوی زوجه است.
می‌دانیم که بر طبق قانون مدنی و مقررات فقهی، طلاق در اختیار مرد است و زن تنها با داشتن دلیل موجه و اثبات آن می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند. مگر این که طلاق توافقی باشد یا زن وکالت در طلاق (حق طلاق) داشته باشد که از بحث ما در اینجا خارج است.
تذکر بسیار مهم: بدون وکیل درخواست طلاق ندهید! به‌عنوان یک وکیل خانواده که سال‌ها تجربه در دعاوی خانوادگی دارد، توصیۀ اکید می‌شود که درخواست طلاق از طرف زن را بدون وکیل شروع نکنید! چون مراحل طلاق و ارائۀ دلایل طلاق در این موضوع شرأیط خاص خود را دارد. حداقل در این خصوص قبل از هر اقدامی با یک وکیل مجرب طلاق مشورت کنید!
شاید لازم باشد قبل از تقدیم دادخواست طلاق به دادگاه خانواده، دادخواست مرتبط دیگری به‌عنوان مقدمه ثبت شود و تا حصول نتیجۀ آن، ثبت دادخواست طلاق به تعویق افتد. پروندۀ طلاق از جانب زن نیاز بسیار به داشتن اطلاعات کافی در خصوص رویۀ دادگاه‌های خانواده و تجدیدنظر و دیوان عالی کشور دارد.
ارائۀ ادلۀ محکمه‌پسند نیز بسیار مهم است. اگر در پروندۀ دیگری نمی‌خواهید وکیل داشته باشید، وکالت این پرونده را به وکیل خانواده واگذار کنید تا دچار باخت در پرونده، اتلاف وقت و انرژی یا سرخوردگی نشوید!
شروع مراحل طلاق
برای شروع و ثبت مراحل طلاق زوجه بایستی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی شروع کرد. در ابتدا دادخواست در دفاتر الکترونیک قضایی ثبت می‌شود و سپس به دادگاه خانواده فرستاده و ارجاع می‌شود. اگر طلاق توافقی نیست و اگر وکالت در طلاق (حق طلاق) از همسر ندارید، ناچارید دادخواست طلاق از طرف زوجه تقدیم دادگاه خانواده کنید.
زوجه هم می‌تواند در دادگاه خانواده در شهری که همان هنگام ساکن یا مقیم است دادخواست بدهد و هم در دادگاه خانواده در محل اقامت شوهرش. طلاق از طرف زن، پرونده‌ای است که مراحل طلاق آن ۳ مرحله می‌باشد. با این توضیح که طرفین می‌توانند در صورتی که حکم دادگاه اول (بدوی) به ضررشان باشد نسبت به آن در فرجۀ ۲۰ روزه درخواست تجدیدنظر کنند.
بدیهی است که پرونده پس از تبادل لوایح به دادگاه تجدیدنظر استان فرستاده می‌شود. در ادامه پس از صدور رأی توسط شعبۀ دادگاه تجدیدنظر که غالباً بدون حضور زوجین و تشکیل جلسه می‌باشد، در مهلت ۲۰ روزه هرکدام از طرفین که رأی به ضرر او باشد می‌تواند فرجام‌خواهی کند. در این صورت پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می‌گردد.
این مطالب از آن رو گفته شد که پروندۀ طلاق در صورت مقاوت زوجین، پرونده‌ای طولانی است. صبر بسیار می‌طلبد و اصلاً ماهیت آن با عجله سازگار نیست! مگر اینکه طلاق غیابی باشد و زوج در دادگاه حضور نیابد و یا اعتراض نکند که در این صورت معمولاً در زمان کمتری به طول می‌انجامد.
تأثیر مخالفت مرد در طلاق از طرف زن
زن برای ارائۀ درخواست طلاق و جدایی نیاز به ارائۀ دلیل و اثبات آن نزد قاضی دادگاه خانواده دارد. در غیر این صورت اگر مرد مخالف طلاق دادن زن باشد، زن نمی‌تواند بدون داشتن دلیل محکمه‌پسند از شوهرش طلاق بگیرد.
مطابق قانون، زن با داشتن دلایلی مثل عسر و حرج، غیبت شوهر، عدم پرداخت نفقه و شروط دوازدگانۀ طلاق می‌تواند برای جدایی اقدام به درخواست طلاق کند.
زن خواهان طلاق علاوه بر ارائۀ دلیل در ضمن فرم درخواست طلاق و اثبات آن دلیل در دادگاه خانواده، بایستی تشریفات خاص طلاق مثل ثبت‌نام در سامانۀ تصمیم طلاق، رفتن به جلسات مشاوره قبل از طلاق و تنظیم و ثبت دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی در زمان ارائۀ درخواست خود مبنی بر جدایی و طلاق را رعایت کند.
زمانی که زن می‌خواهد دادخواست طلاق را به دفتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه کند، نیازی نیست که مرد به زن برای ارائۀ درخواست طلاق اجازه بدهد و حق درخواست طلاق منحصر به مرد نیست. اما اگر زنی درخواست طلاق بدهد و دلیل محکمه‌پسندی برای جدایی نداشته باشد، در این صورت اگر مرد مخالف طلاق دادن زن باشد، زن موفق به جدایی نخواهد شد. مخالفت شوهر در روند رسیدگی به طلاق قطعاً مؤثر خواهد بود.
اثبات زن برای طلاق
اگر زنی درخواست طلاق بدهد و در فرم درخواست طلاق دلیل خود برای جدایی از شوهر را بیان کرده باشد در صورتی که بتواند این دلیل را در دادگاه خانوادۀ مسئول رسیدگی به دعوای طلاق ثابت کند، رأی طلاق از جانب دادگاه صادر می‌شود و مخالفت مرد موجب رد دادخواست طلاق از طرف زن نخواهد شد.
در هر کدام از این مراحل رسیدگی به پروندۀ طلاق از طرف زن، مرد می‌تواند به حکم صادره از دادگاه بدوی و تجدیدنظر اعتراض کند. حتی در صورتی که زن دلیلی برای جدایی داشته باشد و آن دلیل را هم اثبات کرده باشد، این اعتراض مرد در خلال رسیدگی به پروندۀ طلاق از طرف زن، روند رسیدگی را طولانی‌تر می‌کند و از موجبات اطالۀ دادرسی خواهد بود.
اگر مرد به جدایی با بخشش مهریه رضایت بدهد، زن با بخشش مهریه موفق به طلاق می‌شود. در صورت طلاق گرفتن زن بدون دلیل با بخشش مهریه، طلاق از نوع خلع و غیر قابل رجوع خواهد بود.
راه‌های طلاق از طرف مرد
در قوانین کشور ما درخواست طلاق از طرف مرد جزو حقوق او شمره شده است. به این دلیل که در قانون مدنی یک مادۀ قانونی خاص به این امر یعنی حق مرد در طلاق و جدایی اختصاص پیدا کرده است.
طبق قوانین موجود، مرد هر موقع بخواهد می‌تواند زنش را طلاق بدهد و نیازی نیست به دادگاه خانواده ثابت کند که زن ایرادی دارد و مرد به‌واسطۀ آن دچار سختی و مشقت شده است و سپس تصمیم به طلاق گرفته است. اگر مرد خواهان طلاق دلیلی مثل عدم تمکین زن یا سوءرفتار و غیره را بتواند ثابت کند، طلاق برای او آسان‌تر خواهد بود.
مرد باید یک سری تشریفات خاص طلاق را در زمان طلاق دادن زن رعایت کند؛ از جمله: ثبت‌نام در سامانۀ تصمیم، رفتن به جلسات مشاوره قبل از طلاق و تنظیم و ثبت دادخواست طلاق در دفتر خدمات الکترونیک قضایی. طی نمودن این مراحل برای جدایی در انواع طلاق مشترک است و متقاضیان باید آن‌ها را بپیمایند تا به درخواستشان رسیدگی شود.
ثبت و درخواست طلاق از طرف مرد
در هر طلاقی مثل طلاق توافقی، در مراحل طلاق از طرف مرد یا طلاق از جانب زن، بر طبق مادۀ ۲۹ قانون حمایت خانواده، قاضی دادگاه خانواده مکلف است مهریه، اجرت‌المثل، حضانت فرزندان، ملاقات و نفقه آن‌ها را تعیین‌تکلیف کند.
دراین‌باره بخوانید: حضانت فرزندان بعد از طلاق با پدر است یا مادر؟
در مراحل درخواست طلاق از طرف مرد، دادگاه مکلف است که به هریک از زوجین ابلاغیه فرستاده و با درج مهلت از آن‌ها بخواهد که داور معرفی کنند. امروزه داوری در پرونده‌های طلاق به امری تشریفاتی تبدیل شده است. زیرا در اکثر و غالب موارد داوری در رفع اختلاف زوجین کارگشا نیست. مضاف بر اینکه نظریۀ داوران برای دادگاه اهمیت چندانی ندارد.
در هیچ فرضی در درخواست طلاق از طرف مرد حتی اگر رأی غیابی باشد، مهریۀ زن از بین نمی‌رود. فقط اگر بین زوجین نزدیکی جنسی (دخول مرد در زن) واقع نشده باشد، مهریه در هنگام طلاق نصف می‌گردد.
طلاق رجعی
اگر نوع طلاقی که مرد درخواست کرده رجعی باشد، در مدت حدود ۳ ماه عده، زوج می‌تواند به زوجه رجوع کند. بدین ترتیب طلاق از بین می‌رود مگر اینکه زن دوشیزه (باکره) یا یائسه باشد که در این موارد، طلاق بائن است و امکان رجوع وجود ندارد.
شرط تنصیف
طبق قانون حمایت خانواده، در حال حاضر امکان جمع شرط نصف اموال (شرط تنصیف) با اجرت‌المثل وجود دارد. اگر مردی شرط تنصیف مندرج در عقدنامه‌های چاپی را امضاء کرده باشد، علاوه بر مهریه در هنگام طلاق به درخواست زوج، باید تا نصف اموال موجودی را که در ایام زناشویی به دست آورده یا معادل آن را به زوجه واگذار نماید.
در صورتی که مرد وکیل داشته باشد، تمامی مراحل طلاق از طرف مرد توسط وکیل و بدون حضور موکل (زوج) انجام خواهد شد.
مهریه و طلاق
اگر مرد مهریه را پرداخت نکرده باشد و قبلاً توسط دادگاه در خصوص آن رأی صادر نشده باشد، در حکم طلاق دادگاه پرداخت مهریه نیز ذکر می‌شود که ثبت طلاق موکل منوط به پرداخت حقوق مالی زوجه از جمله مهریه است. حال اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، پرداخت آن منوط به اثبات استطاعت مالی زوج از سوی زوجه است.
اگر مهریه عندالمطالبه باشد و قبلاً از سوی دادگاه تقسیط نشده باشد، مرد می‌تواند پس از قطعیت حکم طلاق دادخواست اعسار از پرداخت دفعی مهریه، مندرج در دادنامۀ طلاق (گواهی عدم امکان سازش) را تقدیم دادگاه صادرکنندۀ رأی کند.
دادگاه بعد از تشکیل جلسه و دعوت از طرفین و شنیدن اظهارات زن و شوهر و شهادت شهود در خصوص اعسار مرد تصمیم‌گیری می‌کند.
حضانت فرزندان در طلاق
حضانت فرزندان و نیز نفقۀ آن‌ها بر طبق قانون و مصلحت طفل توسط دادگاه تعیین می‌شود. اگر قبلاً رأی در خصوص اجرت‌المثل ایام زوجیت صادر نشده باشد، دادگاه رسیدگی‌کننده به درخواست طلاق از طرف مرد، با تعیین کارشناس، اجرت‌المثل ایام زوجیت زن را تعیین می‌کند و در ضمن حکم طلاق، مرد را مؤظف به پرداخت آن می‌کند.
سخن پایانی
مراحل و شرایط طلاق پیچیدگی های بسیار زیادی دارد و گاهی کوچکترین اشتباهات در پرونده های خانواده و طلاق منجر به ضایع شدن حقوق مادی و معنوی جبران ناپذیری برای زوجین خواهد شد. حضانت فرزندان و حقوق مالی مهمترین قسمت پرونده طلاق است و فقط به کمک یک وکیل خانواده به موفقیت منجر می‌شود. گروه حقوقی مهروران با وکلای مجرب و متبحر همیشه همراه شما در تمام مراحل پرونده خواهد بود. در صورت نیاز به مشورت و همراهی وکیل خانواده با ما تماس بگیرید.
