شروط 12 گانه ضمن عقد چیست؟
شروط ضمن عقد و چگونگی ثبت آنها در عقدنامه
چه اندازه با شروط ضمن عقد آشنایی دارید؟ آیا شروط ضمن عقد برای زن و مرد یکسان است؟ چطور می‌توان شروط ضمن عقد را در سند ازدواج درج کرد؟ آیا شروط ضمن عقد می‌تواند حقوق مالی زن را تضمین کند؟
از سال ۱۳۶۰ شروط ضمن عقد سند ازدواج، توسط قانونگذار پیش‌بینی شد و این امکان را به طرفین داد تا با آگاهی و مطالعه شروط مذکور آنها را هنگام عقد امضا کنند. البته بر اساس ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، طرفین می‌توانند علاوه بر این شروط ۱۲ گانه ضمن عقد، شروط قانونی و شرعی دیگری را نیز هنگام ازدواج توافق و امضا کنند و با افزودن به عقدنامه خود را ملزم به اجرای آن بدانند.
به طور کلی شروط ضمن عقد، موضوعاتی است که در بندهای عقد نامه وجود ندارد و زوجین با مشورت و توافق در مورد موضوعات خاصی، بندهایی را در قسمت شروط ضمن عقد، در عقدنامه درج می‌کنند. در این مقاله به تفصیل به شروط 12 گانه ضمن عقد و همچنین بهترین شروط ضمن عقد برای خانم ها و آقایان می‌پردازیم.
ماده 1119 قانون مدنی در مورد شروط ضمن عقد بدین شرح است: طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مذبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنماید: مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگری بگیرد یا در مدت معینی غایب شود و یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءرفتاری نماید که زندگانی آنها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود، زن وکیل و وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی، خود را مطلقه سازد.
شروط 12 گانه ضمن عقد
بطور خلاصه شروط 12 گانه ضمن عقد عبارتند از موارد زیر که بدین شرح در عقدنامه ذکر می‌شوند:
- پرداخت نکردن نفقه به خانم (به مدت 6 ماه)
- سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج
- ابتلای زوج به بیماری صعب العلاج
- جنون زوج
- داشتن شغل مناسب زوج
- محکومیت شوهر به مجازات 5 یا بیشتر از آن
- اعتیاد خانمان سوز
- ترک زندگی بدون عذر موجه
- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم
- عقیم بودن زوج
- مفقودالاثر به مدت بیش از 6 ماه
- ازدواج مجدد زوج
در ادامه هر یک را به تفصیل شرح خواهیم داد.
شروطی که به علت عدم اجرایشان توسط مرد، به زن حق طلاق داده می‌شود
شروط 12 گانه ضمن عقد که مرد الزام قانونی برای اجرای آنها دارد و زن می‌تواند بر حسب مورد از دادگاه تقاضای صدور طلاق نماید، به شرح زیر است:
- خودداری شوهر از دادن نفقه زن به مدت 6 ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت 6 ماه ادا نکند و اجبار به ادای آن ها هم امکان‌پذیر نباشد.
در صورتی که آقا به مدت 6 ماه به خانم نفقه پرداخت نکند خانم می‌تواند با ارائه دلیلش برای طلاق از طرف زن اقدام نماید. - سوءرفتار یا سوءمعاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی برای زوجه غیرقابل تحمل باشد و زوجه در عسر و حرج باشد.
- ابتلا زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره آمیز باشد. برای این مورد خانم می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و با ارائه مدارک پزشکی معتبر مبنی بر بیماری همسر برای طلاق به علت بیماری صعب العلاج اقدام کند.
- ابتلای مرد به بیماری‌های روانی به طوری که قابل درمان نباشد و زندگی خانم را دچار مشکل کند یا جان خانم در خطر باشد نیز می‌تواند دلیلی برای اقدام به طلاق از طرف خانم باشد.
- در صورتیکه آقا مشغول کاری باشد که با شان زندگی خانم در تعارض باشد و از نظر حیثیتی برای زوجه سبب مشکلات شود و همچنین مورد تایید دادگاه نباشد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد.
- محکومیت شوهر با حکم قطعی به مجازات 5 سال حبس یا بیشتر یا جزای نقدی که بر اثر ناتوانی از پرداخت آن منجر به 5 سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به 5 سال یا بیشتر زندانی شدن زوج شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.
- ابتلا زوج به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خللی وارد آورد و ادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد.
- اگر زوج زندگی خانوادگی را بدون داشتن عذر موجه ترک کند و این زمان از 6 ماه و بیشتر باشد. البته تشخیص عذر موجه یا غیر موجه ترک منزل بر عهده دادگاه است.
- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی زوجه است با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر توسط دادگاه تعیین می شود.
- در صورتی که پس از گذشت 5 سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن یا عوارض جسمی دیگر زوج، صاحب فرزند نشود. بهتر است بدانید برای هر یک از مواردی که مربوط به علم پزشکی است، تائید رسمی پزشکان معتبر و مورد تایید دادگاه لازم و ضروری است.
- در صورتی ک زوج مفقود الاثر شود و ظرف 6 ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.
- زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص داگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننماید.
بهترین شروط ضمن عقد برای خانم‌ها
شروطی که در بالا ذکر شد، شروط 12 گانه ضمن عقد هستند که به صورت پیش فرض در عقدنامه ذکر گردیده است.
در ادامه به شروطی خواهیم پرداخت که زوجین می‌توانند به عنوان شروط تکمیلی در زمان عقد به سند ازدواج خود اضافه کنند.
1- وکالت در طلاق
خانم تحت شرایط خاصی می‌تواند برای طلاق اقدام نماید که در بعضی مواقع اثبات این شرایط برای خانم بسیار سخت و یا حتی نشدنی است. برای پیشگیری از این مشکلات بهتر است آقا در زمان عقد، وکالت در طلاق یا حق طلاق را به خانم بدهد.
بهتر است 4 نکته‌ی مهم در وکالت طلاق رعایت شود تا اعتبار کافی برای اجرایی شدن را داشته باشد.
- وکالت به صورت بلاعزل باشد. به این معنا که همیشگی باشد و در هر زمان که نیاز شد خانم بتواند از این وکالت استفاده کند.
- حق توکیل به غیر داشته باشد تا خانم بتواند به جای آقا وکالت به وکیل دهد تا به جای ایشان در امور مربوط به طلاق حضور داشته باشند.
- حق اسقاط در تجدید نظرخواهی و فرجام خواهی داشته باشد تا بعد از صدور رای دادگاه خانم بتواند بدون معطلی 45 روزه به دفترخانه مراجعه کند و صیغه طلاق جاری شود.
قبول بذل مهریه ذکر شده باشد یعنی خانم برای طلاق بخشی از مهریه یا کل مهریه را ببخشد.
2- حق ادامه تحصیل
بر خلاف گذشته، امروزه بیشتر زوجین این مشکل را ندارند و خانم‌ها می‌توانند بدون هیچ مشکل و بحثی از جانب همسرشان، برای تحصیل اقدام کنند. اما همواره باید توجه شود که در مشکلات و دعواهای خانوادگی آدم‌ها رفتارهای غیر قابل پیش بینی از خود بروز می‌دهند و بهتر است که این شرط در عقدنامه به صورت دقیق و بدین شرح ذکر شود که زوج، زوجه را در ادامه تحصیل تا هر مرحله که زوجه لازم بداند و در هر کجا که شرایط ایجاب نماید مخیر (دارای اختیار) می‌سازد.
3- حق اشتغال
حق اشتغال از دیگر مواردی است که می‌تواند به عنوان شرط ضمن عقد ذکر شود. در جامعه امروز که خانم‌ها پا به پای آقایون در عرصه‌های مختلف مشغول به کار هستند، داشتن حق اشتغال از مهم‌ترین شروط به حساب می‌آید. حتما شنیده‌اید که خانمی تحصیلات دانشگاهی قابل توجهی را گذرانده ولی به دلیل عدم اجازه همسرش نتوانسته وارد بازار کار شود. پس با توجه به تجربیات مختلف بهتر است حتما این شرط نیز در عقدنامه ذکر شود.
4- حق خروج از کشور
در قانون کشور ما، خانم ها بصورت پیش فرض، قبل از ازدواج برای خروج از کشور نیاز به اجازه کتبی پدر یا جد پدری خود دارند. بعد از ازدواج این مسئولیت به همسرانشان داده می‌شود که در هنگام خروج از کشور اجازه این کار را به ایشان بدهند.
زمانی که این شرط به صورت کتبی در عقدنامه ذکر شده باشد که خانم اجازه خروج از کشور را دارد، در زمان گرفتن پاسپورت، زوج موظف است اجازه کتبی مبنی بر خروج همسرش از کشور را امضا کند و اگر خلاف آن عمل نماید، زن مطابق ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی، با ارسال اظهار نامه به مرد، اخطار حضور در دفتر اسناد رسمی و صدور اجازه کتبی و تقاضای عمل به شرط را خواستار می شود.
5- حق انتخاب محل زندگی
در بعضی مواقع با توجه به توافق و شرایط خانم و آقا، خانم می‌تواند خواستار شرط انتخاب شهر زندگی زوجین باشد. در حالت عادی این حق در زندگی زناشویی متعلق به آقا است.در صورتی که این شرط به خانم داده شود، محل زندگی زوجین را خانم تعیین می‌کند.
6- شرط تنصیف اموال
زوجین می‌توانند شرط کنند که در طلاق و جدایی، درصد مشخصی از اموال مرد که پس از ازدواج به دست آمده، به زن تعلق گیرد. این شرط به امنیت مالی زن کمک می‌کند.
7- حق حضانت فرزند
حضانت فرزند همیشه بحث مهم و دلهره آوری برای والدین است. در صورتی که در مورد حضانت فرزندان نگرانی‌هایی وجود داشته باشد، این موضوع می‌تواند در شروط ضمن عقد مشخص شود.
8- شرط ممنوعیت ازدواج مجدد
شرط ممنوعیت ازدواج مجدد تضمین می‌کند که مرد بدون رضایت همسر اول نمی‌تواند ازدواج مجدد داشته باشد و در صورت نقض این شرط، زن می‌تواند درخواست طلاق نماید.
9- شرط استقلال مالی
به موجب این شرط زن کنترل کامل بر درآمدها و اموال شخصی خود دارد و مرد حق دخالت در امور مالی وی را ندارد.
بهترین شروط ضمن عقد برای آقایان
آقایان نیز می‌توانند شروط خاصی را در عقدنامه ثبت کنند که به‌طور مستقیم حقوق آنها را تضمین کند. در ادامه به برخی از بهترین شروط ضمن عقد برای آقایان می‌پردازیم.
- شرط تمکین زوجه:
مرد می‌تواند شرط کند که زن موظف به رعایت تمکین عام (همراهی در زندگی مشترک) و تمکین خاص (روابط زناشویی) باشد و در صورتی که بدون دلیل موجه از تمکین امتناع کند، حقوق مالی وی از جمله نفقه از وی سلب گردد. - شرط عدم اشتغال زوجه به مشاغل خاص:
مرد می‌تواند شرط کند که همسرش در شغلی خاص یا محیط‌های خاص کار نکند، مشروط به اینکه این شغل برخلاف شأن زن نباشد. - شرط عدم خروج از کشور بدون اجازه زوج:
این شرط به‌صورت مکتوب برای جلوگیری از مشکلات احتمالی ناشی از خروج زن از کشور برقرار می‌شود. - شرط حضانت فرزندان در صورت جدایی:
در صورتی که مرد تمایل داشته باشد که در صورت طلاق، حضانت فرزندان به او سپرده شود، می‌تواند این شرط را در عقدنامه درج کند. - شرط عدم تحمیل دیون اضافی به زوج:
زن متعهد می‌شود که بدون رضایت شوهر، اقدام به دریافت وام یا ایجاد تعهدات مالی نکند. - شرط مدیریت امور مالی خانواده:
در این شرط، زن موافقت می‌کند که تصمیمات مالی مربوط به زندگی مشترک تحت مدیریت شوهر انجام شود. - شرط محدودیت اشتغال زوجه در ساعات خاص:
اگر شغل زن موجب اختلال در امور خانواده شود، مرد می‌تواند شرط کند که زن تنها در ساعات خاصی کار کند. - شرط حفظ حریم خانوادگی:
این شرط شامل تعهداتی در مورد حفظ حریم شخصی خانواده و محدودیت در دخالت خانواده‌ها در زندگی مشترک است. - شرط اولویت در محل سکونت:
مرد می‌تواند شرط کند که انتخاب محل سکونت در اختیار او باشد و زن ملزم به همراهی در این تصمیم‌گیری باشد.
مراجعه به وکیل قبل از امضای شروط ضمن عقد
ما به شما دوستانی که در حال خواندن این مقاله هستید توصیه اکید داریم که در صورت تصمیم به ازدواج، حتما قبل از امضا کردن شروط ضمن عقد سند ازدواج با یک وکیل مجرب و متخصص خانواده مشورت داشته باشید.
وکیل خانواده که تجربه کار طلاق را به دفعات مکرر دارد، قطعا می‌تواند کمک بسیار زیادی در این زمینه به شما کند. چرا که مشکلات زوجین در فرآیند طلاق همیشه غیر قابل پیش بینی بوده و در صورت تنظیم درست شروط ضمن عقد، درصد زیادی از این مشکلات به آسانی قابل حل خواهد بود.
سخن پایانی
ثبت شروط ضمن عقد ازدواج برای هر دو طرف می‌تواند به‌طور قابل ملاحظه‌ای به حمایت از حقوق آنها در زندگی مشترک کمک کند. علاوه بر شروط ۱۲گانه ضمن عقد، شروط خاص نیز می‌توانند تضمین‌کننده منافع شخصی هر یک از طرفین باشند. پیشنهاد می‌شود که قبل از ثبت شروط ضمن عقد، با یک وکیل خانواده متخصص مشورت کرده و از اثرات قانونی آنها آگاه شوید. گروه حقوقی مهروران با داشتن وکلای مجرب و متبحر در زمینه خانواده و طلاق، همواره همراه شما خواهد بود.
