حق تنصیف اموال و شرایط آن
حق تنصیف اموال و شرایط آن کدامند؟
حق تنصیف اموال از شروط ضمن عقد نکاح بوده که بر اساس آن مرد نصف دارایی موجود خود را در هنگام طلاق به زن واگذار می کند؛ این شرط در عقدنامه درج می شود. دلیل وضع شدن این شرط حمایت از نهاد خانواده و پیشگیری از طلاق های بدون علت موجه است؛ اما هنگام اجرای آن در دادگاه باید بر طبق شروطی انجام شود. در این مطلب به صورت مفصل در مورد شرایط تنصیف اموال و حق تنصیف دارایی در ازدواج های اسلامی و قوانین ایران می پردازیم.
حق تنصیف اموال چیست؟
تنصیف دارایی بین زن و شوهر به تقسیم اموال به دست آمده زوجین در بین آن ها به شکل منصفانه و مساوی گفته می شود؛ اجرای این حق به این صورت است که انتقال بلاعوض نصف اموال زوجین که در زمان زندگی مشترک کسب شده, بین دو طرف انجام می پذیرد. تنصیف اموال می تواند در دادگاه و یا در زمان توافق برای حل و فصل دارایی صورت بگیرد ولی تقسیم قضایی حقوق و دارایی ها, در جریان طلاق همسران صورت می گیرد.
دیدگاه نظام های حقوقی در مورد حق تنصیف اموال
در نظام حقوقی بیشتر کشورهای جهان, سهمی از اموال و دارایی هایی که طول زندگی مشترک حاصل می شود برای هر کدام از زن و مرد قرار داده شده است؛ به عبارتی زوجین در مسائل اقتصادی با یکدیگر شریک هستند. این اموال در صورت فسخ ازدواج و وقوع طلاق زوجین, به صورت مساوی بین دو طرف تقسیم خواهد شد.
1. تنصیف اموال در روابط بدون ازدواج رسمی
زنی که بر اساس قانون عرف با مرد زندگی می کند, یعنی ازدواج غیر رسمی, نمی تواند از حق و حقوقی که زنان مزدوج برخوردارند بهره‌مند باشد؛ همچنین اگر زوجین قانونی با هم ازدواج نکرده باشند, در زمانی که بخواهند از هم جدا شوند اجازه تقسیم دارایی خانوادگی به صورت مساوی بین خود را ندارند.
2.نظام حقوقی تقسیم اموال در مردان چند زنه
در ازدواج هایی که مرد چند همسر اختیار کرده است, بر اساس قانون خانواده, درخواست توزیع منصفانه اموال خانوادگی وجود دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به گروه مشاوران حقوقی با تجربه در مراکز معتبر مراجعه نمایید.
برای اجرای شرط تنصیف اموال چه شرایطی لازم است؟
یک سوال مهم در مورد شرایط حق تنصیف اموال این است که آیا در تمام انواع طلاق, چه طلاق از طرف زن باشد و یا در درخواست طلاق توافقی, شرط تنصیف دارایی اجرا می شود یا خیر؟ و اینکه شرط تنصیف اموال چیست و چگونه باید مطالبه شود؟ برای پاسخ دادن به این سوالات در ابتدا متن شرط تنصیف دارایی مندرج در عقدنامه را بررسی می کنیم.
اگر بر اساس شرط ضمن عقد, زوج شرط کرده باشد, در صورتی که طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی نباشد، زوج موظف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با او به دست آورده یا معادل آن را طبق نظر دادگاه بلاعوض به زوجه منتقل کند.
با مطالعه شرط حق تنصیف دارایی که در متن عقدنامه آمده, این نتیجه به دست می آید که اجرای تنصیف اموال دارای شروطی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می کنیم.
1.امضای شرط حق تنصیف اموال توسط شوهر
مهم‌ترین و اولین شرطی که بر اساس آن زن می تواند از طریق دادگاه حق تنصیف دارایی را مطالبه نماید, این است که شوهر این شرط که در متن عقدنامه آمده را پذیرفته و امضا کرده باشد. به عبارت دقیق‌تر, شرط تنصیف دارایی به صورت واضح و مستقیم در قانون وجود ندارد و به توافق زوجین بستگی دارد؛ بنابراین اگر مرد در زمان عقد این شرط را امضا نکرده باشد, در زمان طلاق درخواست نصف اموال مرد از سوی زن امکان پذیر نخواهد بود.
2.حق تنصیف اموال در مواردی که طلاق به درخواست مرد باشد
نکته دوم در مورد مطالبه و اجرای شرط تنصیف اموال این است که درخواست طلاق از طرف مرد باشد؛ بنابراین در صورتی که زن درخواست طلاق بدهد یا طلاق به توافق طرفین انجام شود, زن نمی تواند تنصیف دارایی را درخواست نماید.
البته در این باره استثنائاتی دارد؛ به طوری که اگر علت طلاق سختی زوجه باشد و عامل سختی, رفتارهای مرد باشد, زن می تواند با اثبات عسر و حرج حق تنصیف اموال را مطالبه کند. دومین مورد استثنا مربوط به درخواست طلاق از سمت مرد و به دلیل سوء رفتار زن می باشد. در صورتی که برای دادگاه سوء رفتار زوجه مشخص شود, شرط تنصیف اموال از سوی زن قابل مطالبه نیست هر چند طلاق به درخواست مرد انجام شده باشد.
3.شرط تنصیف اموال بعد از عقد به دست آمده باشد
شرط دیگر برای درخواست تنصیف اموال مرد در زمان طلاق این است که دارایی های موجود بعد از تاریخ عقد حاصل شده باشند؛ بنابراین اگر مرد اموالی را قبل از عقد داشته باشد, زن نمی تواند نصف اموال مرد را مطالبه نماید. همچنین در صورتی که در دادگاه احراز شود که دارایی با هزینه زن و با همکاری وی به دست آمده، سهم زن از اموال مربوط کسر شده و بقیه اموال به صورت مساوی بین زوجین تقسیم می شوند. می توانید برای آگاهی بیشتر و دریافت مشاوره در زمینه احقاق حقوق در شرط تنصیف اموال, با بهترین مشاوران حقوقی ما در مهروران ارتباط بگیرید.
شرایط تنصیف اموال در مواقعی که مرد اموال را به نام خانواده خود کرده است
در برخی مواقع مرد قبل از طلاق اموال خود را به نام افراد خانواده خود شامل پدر و مادر، خواهر و برادر یا فرزندان می کند که شرایط مختلفی در مورد حق تنصیف اموال در این خصوص وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می پردازیم.
۱. صوری بودن معامله اثبات شود
در صورتی معامله ساختگی تلقی می شود که اثبات شود مرد برای پرداخت نکردن مهریه یا حقوق قانونی زن با اعضای خانواده خود تبانی کرده است. در این شرایط زن می تواند صوری بودن معامله را اثبات کرده و با مراجعه به دادگاه, خواستار ابطال معامله شود و نصف دارایی های منتقل شده را به عنوان حق تنصیف اموال از دادگاه بگیرد.
۲. ثابت شود معامله واقعی است
در صورتی که زن نتواند ثابت کند که معامله صوری بوده است باید معامله واقعی در نظر گرفته شود, در این مواقع اموالی که به خانواده مرد انتقال یافته اند جزو اموال زوجین تلقی نشده و حق تنصیف اموال برای آن‌ها لحاظ نخواهد شد.
چرا در بیشتر موارد شرط تنصیف اموال اجرا نمی شود؟
در مواردی از طلاق, شرط تنصیف اموال اجرا نمی شود. در ادامه به بررسی علل عدم اجرای حق تنصیف دارایی می پردازیم.
۱. عدم آگاهی و عدم مطالبه تنصیف اموال از سوی زن
در بسیاری موارد افراد آگاهی دقیق و کاملی از مفاد و جزئیات حق تنصیف اموال ندارند و نمی توانند آن را مطالبه کنند. پیشنهاد می شود این افراد قبل از طلاق با یک مشاور حقوقی خبره در این زمینه مشورت نمایند.
۲. عدم توافق زوجین برای تنصیف دارایی
در بعضی موارد نیز همسران نمی توانند در خصوص چگونگی اجرای شرط تنصیف دارایی, مثل زمان انتقال و نحوه محاسبه نصف اموال به توافق برسند.
۳. وجود مشکل برای اثبات اموال
دلیل دیگر عدم اجرای شرط تنصیف اموال, دشوار و زمان بر بودن اثبات مالکیت مرد بر دارایی ها و تعیین ارزش دقیق اموال در مورد دارایی های غیر منقول است.
قوانین ایران در مورد حق تنصیف اموال
بر اساس ماده 1118 قانون مدنی ایران «زن مستقلاً می تواند در دارایی خود هر تصرفی را که می خواهد بکند», بنابراین استقلال مالی زن از شوهر در ایران به رسمیت شناخته شده است. در نظام حقوقی ایران زوجینی که طبق شرایط اسلامی عقد نکاح می کنند, دارایی آن ها جنبه اشتراکی نداشته و اموال هر کدام از زوجه و زوج جدا از اموال دیگری است. بنابراین بعد از طلاق اموال هر زوج به صورت مستقل به خودش تعلق دارد. همچنین چون در بیشتر خانواده های ایرانی تامین هزینه زندگی بر عهده مرد است، تمام دارایی های اشتراکی نیز به مرد اختصاص پیدا می کند.
تبصره های تنصیف اموال زوجین در ایران
تبصره یک – در صورتی که درخواست طلاق از سوی مرد مطرح شود و دادگاه نیز رأی به تنصیف اموال صادر کند؛ اما مرد نسبت به ثبت طلاق اقدامی نکند صرف صدور حکم, آن زن از نصف دارایی بهره‌ای نخواهد داشت. تنها در زمانی زن می تواند نصف اموال یا معادل آن را دریافت کند که مرد طلاق را ثبت نماید.
تبصره دو – در مواردی که زن با وکالت از مرد تقاضای طلاق نماید, با در نظر گرفتن اینکه وکالت از سوی مرد داده شده است, برای استفاده از شرط تنصیف دارایی ها مانعی وجود نخواهد داشت.
تبصره سه – طبق ماده 1119 قانونی مدنی, زوجین مجاز به توافق روی هر شرط معقول و مشروعی هستند؛ برای مثال گذاشتن شرط تنصیفی مبنی بر اینکه نصف اموال زن نیز به مرد تعلق گیرد, امکان پذیر است و در این مورد محدودیتی وجود ندارد.
تبصره چهار – اضافه کردن شرط تنصیف اموال با توافق زوجین به عقد نامه بدون اشکال است؛ براین اساس اگر افزودن شرط در دفتر اسناد رسمی انجام شود, شکل رسمی به خود گرفته و اعتبار قانونی خواهد داشت.
مشاوره حقوقی شرط تنصیف اموال
از لحاظ حقوقی برای شرط تنصیف اموال ایراداتی وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.
تملک نصف دارایی نوعی شرط مجهول است؛ به این دلیل که در زمان طلاق ارزش دقیق این اموال مشخص نیست و در زمانی که زن و شوهر شرط تنصیف اموال را امضا می‌کنند, اطلاع دقیقی از مبلغ و ارزش دارایی مورد نظر ندارند. اما از نظر بیشتر حقوقدانان, شرط تنصیف اموال, صحیح تلقی می شود و معتقدند درج این شرط ضمن عقد نکاح از باطل شدن عقد جلوگیری می کند.
این حقوقدانان علت صحیح بودن این شرط را غیر معوض بودن عقد نکاح اعلام می کنند و می گویند آگاهی از ارزش اموال مورد شرط برای صحت شرط حق تنصیف اموال کافی است. این افراد استثنا بودن بطلان عقد نکاح بر اساس قانون مدنی را دلیل دیگری برای صحیح بودن حق تنصیف دارایی مطرح می کنند و در صورتی عقد باطل می شود که موارد بطلان در قانون مدنی ذکر شده باشد. دلیل دیگر حقوقدانان مبنی بر اینکه شرط تنصیف اموال مجهول نیست این است که در زمان طلاق میزان دارایی قابل تشخیص بوده و مقدار اموال قابل انتقال توسط دادگاه معلوم می شود.
راهکار جلوگیری از فرار شوهر از اجرای شرط تنصیف اموال
زن برای جلوگیری از فرار شوهر, برای تقسیم دارایی و انتقال اموال به سایر افراد می تواند هم زمان با مطالبه تنصیف اموال، درخواست صدور دستور موقت نقل و انتقال اموال را به دادگاه ارائه نماید. همچنین زن اجازه دارد در صورت داشتن دلایل و مقررات کافی برای فرار مرد از دین, در دادسرا در قالب شکایت کیفری از مرد شکایت کرده تا زوج تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.
فرار از اجرای شرط تنصیف اموال چه مجازاتی دارد؟
برطبق قانون اجرای محکومیت مالی مصوب سال 1394 در صورتی که مرد با هدف فرار از تنصیف اموال اقدام به انتقال مال به دیگری کند به طوری که باقی مانده دارایی کفاف پرداخت دین را نداشته باشد, محکوم به حبس تعزیری یا پرداخت جزای نقدی درجه شش و یا جزای نقدی معادل نصف اموالی که به آن محکوم شده و یا هر دو, مجازات خواهد شد.
کلام پایانی
حق تنصیف اموال یکی از شروط ضمن عقد در زمان ازدواج زوجین است؛ بنابراین در صورتی که دو طرف این شرط را در متن عقدنامه امضا کنند, مرد باید در هنگام طلاق نصف اموال را به زن بدهد. نکته مهم در این مورد عدم اجرای این شرط به دلایل گوناگونی مثل عدم مطالبه نصف اموال از سوی زن، عدم آگاهی زن و شوهر از این شرط و عدم آگاهی از دارایی مرد است. در این مطلب به بررسی شرایط اجرای شرط حق تنصیف دارایی نیز اشاره شد؛ اما اگر همچنان نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه دارید می توانید مشاوره حقوقی حضوری یا تلفنی را از همکاران ما در مهروران دریافت کنید.
