ترک انفاق چیست و پیامدهای مربوط به آن کدامند؟
ترک انفاق یا همان عدم پرداخت نفقه، دارای پیامدهای حقوقی، فردی و اجتماعی قابل توجهی است. در حوزه حقوقی، ممکن است فرد به جرم ترک انفاق محکوم شود و مجازات‌های قانونی را متحمل شود. از نظر فردی، ترک انفاق می‌تواند منجر به مشکلات روانی و عاطفی برای طرفین، به ویژه زن و فرزندان شود. از نظر اجتماعی، ترک انفاق می‌تواند باعث فروپاشی خانواده، افزایش آمار طلاق و در نهایت مشکلات اجتماعی گسترده‌تر شود.
«هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایراشخاص واجب‌النفقه امتناع کند، به حبس تعزیری بیش از سه ماه تا یک سال محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان، تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.
ترک انفاق چیست؟
از جمله حقوقی که بعد از ازدواج در زمره حق و حقوق مالی زوجه می‌باشد و مرد مکلف است که در صورت تمکین زن آن را به وی پرداخت نماید، نفقه است. فلسفه پرداخت نفقه از سوی زوج به زوجه این است که در اکثر خانواده‌های ایرانی زنان مال و درآمد کافی برای تامین مخارج خود را ندارند، چه آنکه اداره منزل و امور داخلی خانواده وظیفه بزرگ است که بر دوش آنها نهاده شده است. در مقاله حاضر که توسط گروه حقوق مهروران نوشته شده است، به تعریف نفقه و ضمانت اجرای ترک انفاق پرداخته شده است.
تعریف کلی نفقه
معنی نفقه از نظر یعنی خرج کردن یا تامین هزینه‌های زندگی زن و فرزند و مطابق ماده 1107 قانون مدنی اصلاح شده در سال 1381 اینگونه تعریف شده است:
«نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، خوراک و پوشاک، اثاثیه منزل و هزینه‌های بهداشتی و درمانی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»
دقیقا بعد از جاری شدن عقد نکاح دائم، زن و مرد حقوق و تکالیفی در مقابل یکدیگر پیدا می‌کنند که یکی از این تکالیف که بر عهده مرد نهاده شده عبارت است پرداخت نفقه زن. در قانون مدنی تکلیف مرد در پرداخت نفقه از زمان وقوع عقد نکاح دائم شروع می‌شود و اینکه مراسم عروسی و تشریفات آن برگزار بشود و یا نشود، تاثیری در این تکلیف ندارد.
در عمل و آنچه که در عرف شاهد آن هستیم اینگونه است که در دوران عقد و قبل از شروع زندگی مشترک، دختر در خانه پدرش است و بیشتر مایحتاج او توسط پدرش تامین می‌شود. اگر میان دوران عقد تا برگزاری تشریفات مراسم عروسی و آغاز زندگی مشترک فاصله طولانی باشد باز هم عقیده بر این است که مرد تکلیفی در پرداخت نفقه بجز خرید هدایای مناسبتی ندارد در حالی که قانوناً و شرعاً پرداخت نفقه از لحظه اجرای خطبه عقد بر عهده مرد قرار می‌گیرد.
پیامدهای حقوقی و کیفری ترک انفاق چیست؟
ترک انفاق زوجه از سوی زوج، علاوه بر ضمانت اجرای مدنی مندرج در مواد 1111، 1112 و 1129 قانون مدنی، دارای ضمانت اجرای کیفری نیز می‌باشد. در صورتی که مرد، بنا به دلایلی از پرداخت نفقه همسر خود امتناع ورزد، زن می‌تواند با مراجعه به دادسرای محل، شکایتی را تحت عنوان «ترک انفاق» بر علیه شوهر خود مطرح نماید. زن می‌تواند جهت مطالبه نفقه زمان گذشته خود در دادگاه حقوقی، دادخواست مطالبه نفقه بدهد اما جهت مطالبه نفقه زمان حال خود می‌تواند اقدام به شکایت ترک انفاق در دادگاه کیفری نماید. در این ارتباط ماده 53 قانون حمایت خانواده 1391 مقرر داشته است:
«هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع کند به حبس تعزیری بیش از سه ماه تا یک سال محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.
تبصره- امتناع از پرداخت نفقه زوجه‌ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.»
ابتدا در دادسرا تحقیقات اولیه نسبت به شکایت وارد شده انجام می‌گیرد و اظهارات زوجه بعنوان شاکی پرونده اخذ و در مرحله بعد، زوج به دادسرا احضار می‌گردد.که می‌بایست ثابت نماید که نفقه همسر خود را پرداخت نموده است. زن می‌تواند در ضمن شکایت خود، شهودی را نیز به دادسرا جهت اثبات ادعای خود، معرفی نماید. شهود معرفی شده می‌بایست اطلاعات لازم و کافی را از زندگی شاکی و متهم پرونده، داشته باشند و بعنوان مطلع شهادت بدهند که مرد، نفقه همسر خود را نپرداخته است.
بنابراین چنانچه شوهر از پرداخت نفقه به زنی که به موجب قانون با استفاده از حق حبس، از تمکین خودداری می‌کند امتناع نماید، محکوم به مجازات مقرر در ماده 53 خواهد شد. لذا در صورتی که برای دادگاه اثبات شود که مرد، نفقه همسر خود را پرداخت نکرده است، به مجازات ترک انفاق محکوم می‌گردد. در ضمن با توجه به قابل گذشت بودن جرم ترک انفاق، در صورت گذشت شاکی خصوصی یعنی زوجه، اجرای مجازات موقوف می‌گردد.
پیامدهای ترک انفاق فرزندان مشترک چیست؟
مطابق ماده 1199 قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزندان مشترک به عهده پدر است. در صورت فوت یا عدم استطاعت مالی پدر، اجداد پدری و سپس مادر و خانواده او وظیفه پرداخت نفقه فرزندان مشترک را بر عهده دارند.
در صورتیکه پدر توانایی پرداخت نفقه را داشته باشد و از این کار امتناع کند؛ مرتکب جرم ترک انفاق شده است. براساس ماده 53 قانون حمایت خانواده، فرزند یا وکیل قانونی او می تواند حکم جلب او را از دادگاه بگیرد.
عدم پرداخت نفقه بعد از طلاق چه عواقبی خواهد داشت؟
عدم پرداخت نفقه توسط شوهر از جمله مواردی که زن می‌تواند بوسیله آن به صورت یک طرفه و بدون رضایت همسر طلاق بگیرد. به بیان دیگر اگر مرد نفقه زن را پرداخت نکند؛ زن می‌تواند برعلیه او شکایت کند و به استناد حکم قطعی، برای طلاق اقدام کند و بخش زیادی از مهریه خود را نیز بگیرد.
این مورد یکی از شروط 12 گانه مندرج در سند ازدواج است و براین اساس عدم پرداخت نفقه زن به مدت شش ماه، به منزله وکالت در طلاق زن خواهد بود و زن با داشتن این حق قانونی می‌تواند بصورت یکطرفه از همسر خود طلاق بگیرد. امکان دارد که پرداخت نکردن نفقه به دلیل عدم تمکن مالی مرد باشد اما حتی در این صورت نیز فقر شوهر دلیل موجهی برای طلاق است.
مدارک لازم برای اثبات و شکایت ترک نفقه کدامند؟
برای اثبات عدم پرداخت نفقه، باید زوج ادعای زوجه را مبنی بر عدم پرداخت نفقه تایید کند یا اینکه شاهدین یا افراد مطلع در دادگاه شهادت بدهند. شاهدین باید از میان خویشاوندان نزدیک زن انتخاب شوند و به طور کامل در جریان زندگی شخصی زوجین و روابط میان آنها باشند. مدارک هویتی شاهدین نیز باید جهت احراز هویت به دادگاه ارائه شود. مدارک لازم جهت شکایت عبارتند از:
- کلیه مدارک شناسایی شهود
- مدارک هویتی زوجه
- قباله ازدواج
سخن پایانی
عدم پرداخت نفقه توسط مرد پیامدهای قانونی و کیفری زیادی را در پی دارد از جمله گرفتن حکم جلب توسط خانم یا وکیل وی و همچنین طلاق بصورت یکطرفه از طرف خانم، چرا که در صورت پرداخت نکردن نفقه به مدت 6 ماه از طرف مرد، حق طلاق برای زن بوجود می‌آید. توصیه می‌شود قبل از درخواست شکایت ترک انفاق، با یک وکیل نفقه و مشاور مجرب و متخصص در مطالبه نفقه مشورت کنید تا شما را از حقوق قانونی‌تان آگاه نماید. گروه حقوقی مهروران با بیش از ده سال سابقه درخشان در حوزه خانواده و طلاق، آماده همراهی شما در تمام مراحل پرونده خواهد بود. با ما تماس بگیرید.
