بایدها و نبایدهای ملاقات با فرزندان بعد از طلاق
نکاتی مهم دربارۀ ملاقات با فرزندان در دوران پس از طلاق
طلاق نه‌تنها بر مسیر زندگی زوجین بلکه بر فرزندان آن‌ها نیز تأثیر عمیقی می‌گذارد. پس از جدایی، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین، نحوۀ ملاقات با فرزند و تنظیم روابط جدید میان آن‌ها است.
از آنجا که حضانت فرزندان مطابق قانون به یکی از والدین سپرده می‌شود، والدی که حضانت را بر عهده ندارد، حق ملاقات منظم و مستمر با فرزند خود را خواهد داشت. این حق ملاقات یکی از اصول مهم در تنظیم روابط پس از طلاق محسوب می‌شود و برای حفظ ارتباط عاطفی والدین با فرزندشان ضروری است.
در بسیاری از موارد، والدین می‌توانند از طریق توافق، زمان و مکان ملاقات را تعیین کنند، اما در صورت اختلاف، دادگاه برای تعیین شرایط ملاقات تصمیم‌گیری خواهد کرد. این امر نشان‌دهندۀ اهمیت حمایت قانونی از حق ملاقات والدین و رعایت مصلحت کودک است.
از سوی دیگر، کودک پس از طلاق والدین خود، با تغییرات عاطفی و روانی زیادی مواجه می‌شود و تنظیم یک برنامۀ ملاقات مناسب، تأثیر مستقیمی بر سلامت روحی و رشد اجتماعی او دارد.
همچنین بخوانید: آیا مرد مجاز به ممانعت از ملاقات زن با خانواده‌اش است؟!
کوتاه بودن زمان ملاقات می‌تواند موجب کمبود عاطفی در کودک شود، در حالی که طولانی بودن آن ممکن است وی را دچار سردرگمی کند. بنابراین، تعیین چهارچوبی متعادل برای ملاقات، از مهم‌ترین مسائلی است که والدین و دادگاه باید به آن توجه کنند.
علاوه بر این، مسائل حقوقی متعددی دربارۀ ملاقات فرزند وجود دارد، از جمله حق ملاقات اقوام نزدیک مانند مادربزرگ و پدربزرگ، شرایط خاص ملاقات برای نوزادان و کودکان خردسال، و مجازات‌های قانونی برای ممانعت از ملاقات.
آگاهی از این قوانین می‌تواند به والدین کمک کند تا از حقوق خود آگاه باشند و در عین حال، بهترین شرایط را برای فرزندشان فراهم کنند. در این مقاله، به بررسی جزئیات حقوقی و عملی ملاقات با فرزندان پس از طلاق می‌پردازیم.
تعيين زمان ملاقات با فرزند
یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح بعد از طلاق زوجین، تعیین زمان ملاقات والدین با فرزند است. نکتۀ مهم در این موضوع، در نظر گرفتن مصلحت کودک در زمان و مکان ملاقات است؛ یعنی مدت‌زمان ملاقات نباید خیلی کم یا خیلی طولانی باشد.کوتاهی زمان ملاقات می‌تواند باعث کمبود محبت دریافتی فرزند از والد شود و در عین حال، طولانی بودن مدت ملاقات نیز می‌تواند کودک را در وضعیت سردرگمی قرار دهد.
همچنین بخوانید: شرایط حضانت فرزند و توافق بر سر حضانت دائم
اگر والدی که حضانت فرزند را دارد، به هر دلیلی خواستار کاهش زمان ملاقات فرزندش با والد دیگر شود، باید با همراه داشتن مدارک کارت ملی، شناسنامه، سند ازدواج یا رونوشت آن و حکم طلاق، با ارائۀ دلایل محکمه‌پسند، دادخواستی مبنی بر کاهش زمان ملاقات با فرزند تنظیم و تقدیم دادگاه کند.
اگر برای نوشتن دادخواست کاهش زمان ملاقات فرزند به راهنمایی بیشتر نیاز دارید، همین حالا با می‌توانید با گروه حقوقی مهروران (وکیل خانواده) تماس بگیرید تا از مشاورۀ تخصصی وکلای ما بهره‌مند شوید: درخواست مشاورۀ تلفنی
باید به این نکته هم توجه داشته باشید که درخواست کاهش ملاقات کودک فقط با ارائۀ دلایل محکمه‌پسند قابل قبول است.
زندگی فرزندان بعد از طلاق
زندگی فرزندان بعد از طلاق والدین دستخوش تغییراتی می‌شود و فرزندان را وارد دنیایی از تشویش و نگرانی و اضطراب و ترس از آیندۀ نامعلوم می‌کند. وقتی والدین کودک از هم جدا می‌شوند، کودک به‌شدت احساس تنهایی می‌کند.
از درک اتفاقات پیرامون خود ناتوان می‌شود و ممکن است در ابتدا واکنش کودک نسبت به مشکلات و مسائل اطراف خود سخت و غیر قابل پیش‌بینی به نظر برسد. انتخاب مکان ملاقات فرزند بعد از طلاق بر اساس توافق بین پدر، مادر، کودک و نظر قانونگذار انجام می‌شود.
در صورتی که کودک بتواند با شرایط پیش‌آمده خود را سازگار کند، احتمال اینکه زندگی خوب و سالمی را تجربه کند زیاد است.
نکات حقوقی ملاقات فرزند
- حق حضانت و حق ملاقات از امور حادث بوده و با ایراد امر مختوم مواجه نیست. لذا با توجه به مصلحت طفل قابل تغییر است.
- در صورتی که زوجین جدا از هم زندگی کنند، مادربزرگ حق ملاقات نوۀ خود را دارد.
- در صورتی که طفل شیرخوار باشد، ساعات ملاقات پدر با وی متناسب با وضعیت فرزند خواهد بود. بزۀ ممانعت از ملاقات طفل مشترک تحت حضانت، از جرائم غیر قابل گذشت است.
- از آنجایی که ولی قهری طفل (جد پدری) برای اعمال ولایت نیاز به دیدار طفل دارد، حق ملاقات برای وی بعد از فوت پدر فرزند وجود دارد.
- دختری که به سن بلوغ رسیده است، می‌تواند مستقلاً تصمیم بگیرد که با چه کسی زندگی کند. بنابراین دعوای ملاقات فرزند مشترک در این مورد محکوم به رد است.
- حق ملاقات فرزند مشترک از حقوق ذاتی والدین بوده و غیر قابل سلب است.
- دادگاه در رأی طلاق مکلف است درمورد چگونگی نگهداری اولاد مشترک زوجین و نحوۀ پرداخت هزینه‌های نگهداری و حضانت و حق ملاقات، تصمیم مقتضی را اتخاذ کند.
- حق ملاقات با طفل در صورت غیبت یا فوت پدر یا مادر برای سایر اقربا وجود داشته و آن‌ها حق ملاقات طفل را دارند.
- دعوای تقاضای تعیین نفقه، حضانت و ملاقات حمل (فرزند درون شکم زن)، مسموع نخواهد بود و باید پس از تولد جنین مورد مطالبه قرار گیرد.
- ازدواج مجدد و استنکاف پدر از فراهم کردن موجبات ملاقات طفل با مادر می‌تواند سبب واگذاری حضانت فرزند از پدر به مادر شود.
- تعیین مدت ملاقات طفل سه و نیم ساله، به‌‌مدت یک هفته در ماه برای پدر با توجه به مدت ملاقات و سن طفل، به‌‌جهت دوری طولانی ماهانۀ طفل از مادر خارج از مصلحت طفل است.
مدارک مورد نیاز دادخواست ملاقات با فرزند
مدارک مورد نیاز جهت ثبت دادخواست ملاقات فرزند شامل اصل سند نکاح و یا مدارک زوجیت همراه با شناسنامه، کارت ملی و مشخصات هویتی فرزند مشترک می‌باشد. البته ثبت‌نام در سیستم ابلاغ الکترونیک ثنا در ثبت دادخواست ضروری بوده و هریک از طرفین می‌توانند در جهت احقاق حق و بهره‌مندی از حمایت قانونی با مراجعه به وکیل خانواده ضمن اعطای وکالت، موضوع ملاقات با فرزند را توسط وکیل پیگیری نمایند.
نمونۀ درخواست دستور موقت ملاقات با فرزند
- ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده
- با سلام
- احتراما به استحضار می‌رساند: اینجانب ……………………. در تاریخ …………………….. در دفترخانۀ ………………. با خوانده عقد زوجیت دائم منعقد نموده‌ایم و ثمرۀ این ازدواج …………. تعداد فرزند دختر / پسر ………….. ساله می‌باشد. اما به‌دلیل اختلافات خانوادگی در تاریخ ……………….. به‌موجب طلاق‌نامۀ ……………….. از هم جدا شده / جدا از یکدیگر زندگی می‌کنیم و حضانت فرزند / فرزندان مشترک به عهدۀ خواندۀ دعوا می‌باشد. اما ایشان با ممانعت از ملاقات اینجانب با فرزند، موجبات بروز ناراحتی‌های فراوان روحی برای اینجانب و فرزند مشترک را فراهم آورده است و امکان ورود خسارات معنوی جبران‌ناپذیری برای آیندۀ فرزند غیر قابل انکار است؛ لذا به‌دلیل فوریت امر، تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر اجازۀ ملاقات با فرزند مشترک و اجرای آن قبل از ابلاغ به خواندۀ محترم را به‌موجب مواد ۳۱۰ لغایت ۳۲۵ قانون آیین دادرسی مدنی را دارم.
نمونۀ رأی دادگاه
- کلاسۀ پرونده: ……
- مرجع رسیدگی : شعبۀ ۲۶۹ دادگاه خانوادۀ مجتمع قضایی خانواده ۲ (ونک) تهران
- تصمیم نهایی شمارۀ: ……….
- خواهان: خانم …… فرزند …… به نشانی ………
- خوانده: آقای…….. فرزند …… به نشانی ……….
- خواسته: ملاقات فرزند
متن رأی دادگاه دربارۀ ملاقات فرزند
- در خصوص دعوی خواهان «…. فرزند …… به طرفیت خوانده …… فرزند …… به‌خواستۀ: «صدور حکم بر اجازۀ ملاقات با فرزند مشترک» به‌نام ……. متولد …….. با توجه به محتویات پرونده، نظر به اینکه طبق قانون هریک از ابوین که طفل تحت حضانت وی نمی‌باشد حق ملاقات طفل خود را دارد و با توجه به اینکه طرفین به‌دلیل طلاق توافقی از یکدیگر جدا زندگی می‌کنند و با توجه به اینکه دفاع مؤثری از ناحیۀ خوانده به عمل نیامده؛ لذا دادگاه با لحاظ نمودن بُعد عاطفی و رعایت مصلحت طفل و همچنین با توجه به شرایط سنی و میزان وابستگی طفل به والدین، دعوی مطرح شده را وارد و ثابت تشخیص داده است.»
- مطابق مواد ۴۰ و ۴۵ قانون حمایت از خانواده (مصوب ۱۳۹۱) و مواد ۱۱۷۴ و ۱۲۵۷ قانون مدنی و مستنداً به مادۀ ۱۹۸ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی (مصوب ۱۳۷۹)، حکم بر اجازۀ ملاقات طفل در تهران هر هفته از ساعت 9 صبح روزهای سه‌شنبه تا ساعت ۱۸ روزهای چهارشنبه صادر و اعلام می‌نماید که بر این اساس، خوانده مکلف است طفل را در وقت معین‌شده به خواهان تحویل و نامبرده نیز متقابلاً مکلف است پس از اتمام وقت ملاقات طفل را به خوانده مسترد نماید. رأی صادره حضوری تلقی، ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ به طرفین دعوی قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.
راهکارهای جلوگیری از سوءاستفادۀ یکی از والدین از حق ملاقات
پس از طلاق، یکی از موضوعات مهمی که ممکن است به چالش تبدیل شود، حق ملاقات فرزند است. قانون به والدین این حق را داده که در زمان‌های مشخصی بتوانند فرزند خود را ملاقات کنند. با این حال، در برخی موارد، یکی از والدین ممکن است از این حق سوءاستفاده کرده و مشکلاتی را برای طرف مقابل یا حتی برای فرزند ایجاد کند.
با مشاورۀ تخصصی وکلای خانواده در گروه حقوقی مهروران، تصمیمات درست‌تری برای آیندۀتان بگیرید و مسیرهای حقوقی پیچیده را ساده‌تر طی کنید! با ما تماس بگیرید: درخواست مشاورۀ تلفنی
در ادامۀ همین مقاله به بررسی روش‌هایی می‌پردازیم که می‌توانند از چنین سوءاستفاده‌هایی جلوگیری کنند.
۱. انواع سوءاستفاده از حق ملاقات
سوءاستفاده از حق ملاقات می‌تواند به شکل‌های مختلفی رخ دهد، از جمله:
- عدم تحویل به‌موقع کودک: یکی از والدین فرزند را در زمان مقرر تحویل نمی‌دهد یا بیش از مدت تعیین‌شده نگه می‌دارد.
- استفاده از کودک برای تحت فشار قرار دادن طرف مقابل: برخی والدین با ایجاد محدودیت‌های غیرقانونی در ملاقات، سعی می‌کنند از والد دیگر امتیاز بگیرند.
- بدگویی و ایجاد نفرت در ذهن کودک: برخی والدین در زمان ملاقات، ذهن کودک را علیه والد دیگر تحریک می‌کنند.
- امتناع از ملاقات با هدف فرار از مسئولیت‌های مالی: در بعضی موارد، والد غیرحضانت‌دار از حق ملاقات خود استفاده نمی‌کند تا از پرداخت نفقه یا سایر تعهدات قانونی فرار کند.
اقدامات قانونی برای جلوگیری از سوءاستفاده
قانونگذار برای جلوگیری از سوءاستفاده از حق ملاقات، ابزارهایی را در نظر گرفته است که در صورت بروز مشکل، والد آسیب‌دیده می‌تواند از آن‌ها استفاده کند.
الف) مراجعه به دادگاه خانواده
اگر یکی از والدین به‌طور مکرر حق ملاقات را نقض کند، والد دیگر می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، تقاضای تعیین مجازات یا تغییر شرایط ملاقات را بدهد.
ب) درخواست نظارت بر ملاقات
در مواردی که سوءاستفاده از حق ملاقات موجب آسیب به کودک می‌شود، دادگاه می‌تواند مکان ملاقات را به یک مرکز تحت نظارت تغییر دهد تا از بروز مشکلات جلوگیری شود.
ج) اعمال ضمانت اجرای کیفری
طبق قوانین ایران، ممانعت از ملاقات فرزند جرم محسوب شده و مجازات قانونی دارد. بنابراین، اگر یکی از والدین از اجرای حکم ملاقات جلوگیری کند، دادگاه می‌تواند وی را ملزم به رعایت آن کرده یا در موارد شدیدتر، او را به جزای نقدی یا حتی حبس محکوم کند.
۳. راهکارهای غیرحقوقی برای جلوگیری از سوءاستفاده
علاوه بر راهکارهای قانونی، روش‌هایی وجود دارد که می‌تواند از بروز چنین سوءاستفاده‌هایی جلوگیری کند.
الف) توافق‌نامۀ مکتوب بین والدین
یکی از راه‌های پیشگیری از اختلافات، تنظیم یک توافق‌نامۀ کتبی بین والدین است که در آن، زمان، مکان، شرایط ملاقات و مسئولیت‌های هریک از دو طرف مشخص شود. این توافق‌نامه می‌تواند در صورت نیاز، مبنای مراجعه به دادگاه باشد.
ب) استفاده از واسطه‌های خانوادگی یا مشاوران حقوقی
در برخی موارد، یک شخص ثالث مانند مشاور خانواده یا یکی از بستگان و بزرگان فامیل می‌تواند به کاهش تنش‌ها و سوءاستفاده‌های احتمالی کمک کند. جلسات مشاوره برای رفع اختلافات و افزایش همکاری بین والدین فرزند توصیه می‌شود.
ج) تنظیم مکان ملاقات در محیطی امن
اگر یکی از والدین نگران سوءاستفادۀ طرف مقابل از ملاقات است، می‌تواند از دادگاه درخواست کند که محل ملاقات در یک مرکز مشاورۀ خانواده یا یک مکان عمومی مشخص شود.
د) جلوگیری از تأثیر منفی بر کودک
کودکان نباید به ابزار اختلافات والدین تبدیل شوند. والدین باید تلاش کنند تا کودک را از درگیری‌های حقوقی و احساسی دور نگه دارند تا از آسیب‌های روانی در آینده جلوگیری شود.
۴. نقش وکیل خانواده در جلوگیری از سوءاستفاده از حق ملاقات
وکلای خانواده می‌توانند نقش مهمی در حل اختلافات مربوط به حق ملاقات داشته باشند. آن‌ها می‌توانند به والدین کمک کنند تا:
- دادخواست‌های قانونی را به‌درستی تنظیم کنند؛
- ضمانت اجرای مناسب برای اجرای حکم ملاقات را درخواست کنند؛
- از حقوق قانونی خود آگاه شده و آن‌ها را پیگیری کنند.
در صورتی که یکی از والدین با مشکلاتی مانند ممانعت از ملاقات، تحویل ندادن کودک در زمان مقرر یا تحریک کودک علیه والد دیگر مواجه باشد، مشاورۀ حقوقی با وکیل خانواده می‌تواند بهترین راه‌حل باشد.
اگر درگیر مسائل خانواده هستید، مشاوره با وکلای مجرب مهروران می‌تواند راه‌حل‌های قانونی و مؤثری برای شما به ارمغان بیاورد: درخواست مشاورۀ تلفنی
حق ملاقات یکی از حقوق اساسی والدین است، اما در برخی موارد ممکن است از آن سوءاستفاده شود. والدین می‌توانند از طریق اقدامات قانونی، توافقات خانوادگی، تنظیم محل ملاقات مناسب و بهره‌گیری از مشاوران حقوقی از بروز این سوءاستفاده‌ها جلوگیری کنند. در نهایت، هدف اصلی باید حفظ آرامش و امنیت روانی کودک باشد، زیرا او بیشترین آسیب را از این اختلافات خواهد دید.
