سرپرستی قانونی از نگاه سازمان بهزیستی

سرپرستی قانونی از نگاه سازمان بهزیستی ایران تابع کدام قوانین است؟ قوانین شرعی تا چه اندازه در فرزندخواندگی و سرپرستی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست دخیل و موثر است؟ آیا تا کنون با چالشهای سرپرستی قانونی و فرزندخواندگی مواجه شده‌اید؟ اطلاعات حقوقی شما در زمینه سرپرستی قانونی چه اندازه است؟

در این مقاله با ما همراه باشید تا دیدگاه قانون و فقه را در مورد سرپرستی قانونی کودکان بدسرپرست و بی سرپرست مورد بحث و بررسی قرار دهیم و راهکارهای مهم برای سرپرستی قانونی از نگاه سازمان بهزیستی را در اختیار شما قرار دهیم.

سرپرستی قانونی یا فرزندخواندگی چیست؟

سرپرستی کودک: عبارت است از حفاظت از کودک و نوجوان بی سرپرست و بدسرپرست به منظور تامین نیازهای مادی و معنوی آنان که به اشخاصی به غیر از پدر و مادرشان سپرده می‌شود.

فرزندخواندگی یا فرزندپذیری فرایندی قانونی است که به موجب آن بین یک یا چند فرزندپذیر و کودکی غیرزیستی رابطه والدینی به وجود می‌آید. فرزندپذیری در طول تاریخ به عنوان یکی از روش‌های حمایت از کودکان بی‌سرپرست وجود داشته است. سرپرستی قانونی یا فرزندخواندگی، فرایندی حقوقی و اجتماعی است که در آن افراد یا خانواده‌ها، با طی مراحل قانونی و به حکم دادگاه، مسئولیت تربیت، حضانت و تکفل کودکی را که به دلایلی مانند فوت، جدایی یا ناتوانی والدین طبیعی در تامین نیاز های وی، فاقد سرپرست مناسب شده است، بر عهده می‌گیرند.

 فرایند سرپرستی قانونی یا فرزندخواندگی با هدف تأمین حقوق کودک و ایجاد فرصتی برای رشد و توسعه همه جانبه وی در محیطی امن و خانواده‌وار، به عنوان راهکاری موثر برای مقابله با معضل کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در جوامع مختلف مطرح شده است. در این رابطه، فرزند خوانده از تمام حقوق و تکالیف فرزند طبیعی برخوردار شده و والدین خوانده نیز موظف به انجام کلیه وظایف و مسئولیت‌ های والدین طبیعی می‌باشند.

شرایط فرزندخواندگی یا سرپرستی قانونی کودک چیست؟

قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، شرایط مشخصی را برای متقاضیان سرپرستی تعیین کرده است. بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، افراد واجد شرایط برای درخواست سرپرستی قانونی عبارتند از:

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، ضمن تعیین شرایط عمومی برای متقاضیان سرپرستی، استثنائات و اولویت‌ هایی را نیز در نظر گرفته است.

در صورتی که زوجین به دلایل پزشکی قادر به فرزندآوری نباشند، شرط گذراندن حداقل پنج سال از تاریخ عقد نکاح برای آنان منتفی خواهد بود. همچنین، در مواردی که متقاضیان سرپرستی از بستگان کودک یا نوجوان باشند، دادگاه با توجه به نظر سازمان بهزیستی و مصلحت کودک، می‌تواند برخی از شرایط مقرر در قانون را ساقط نماید.

در خصوص اولویت در پذیرش درخواست سرپرستی، قانونگذار زوجین فاقد فرزند را در اولویت قرار داده سپس به ترتیب زوجین دارای فرزند و زنان مجرد قرار می‌گیرند. علاوه بر این در شرایط مساوی، زوجینی که سن کمتری دارند نسبت به زوجینی که سن بیشتری دارند در اولویت قرار خواهند گرفت.

لازم به ذکر است که در تمامی موارد درخواست سرپرستی، توافق مشترک زوجین الزامی است و درخواست باید به صورت مشترک تنظیم و ارائه گردد. براساس مقررات حاکم بر فرزندخواندگی در ایران، متقاضیان سرپرستی قانونی موظف به دارا بودن شرایط مشخص می‌باشند. این شرایط با هدف تضمین سلامت، رفاه و آینده روشن کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تعیین شده‌اند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین شرایط اخذ سرپرستی اشاره خواهیم کرد:

لازم به ذکر است که اعطای سرپرستی کودکان به متقاضیان، علاوه بر شرایط عمومی مندرج در قانون، ممکن است مشروط به احراز شرایط اختصاصی دیگری نیز باشد. سازمان بهزیستی کشور مسئولیت بررسی جامع صلاحیت متقاضیان را بر عهده دارد و پس از تأیید شرایط قانونی، نسبت به معرفی کودک به متقاضی اقدام می‌نماید. در این فرایند، دادگاه به عنوان ناظر بر حقوق کودک، با اولویت قرار دادن مصلحت وی، تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند. برهمین اساس، فرآیند اعطای سرپرستی قانونی، ترکیبی از ارزیابی‌‌های تخصصی سازمان بهزیستی و نظارت قضایی است تا اطمینان حاصل شود که کودک به خانواده‌ای مناسب و حمایتگر سپرده می‌شود.

مدارک لازم برای درخواست سرپرستی قانونی و فرزندخواندگی

برای تشکیل پرونده فرزند خواندگی ، متقاضیان باید مدارک زیر را به سازمان بهزیستی تقدیم کنند تا این سازمان بتواند وضعیت آن‌ها را به طور کامل و جامع بررسی نماید. این مدارک شامل موارد زیر است:

همه‌ تصاویر مدارک فوق باید خوانا و واضح باشند. پس از اعلام سازمان بهزیستی، متقاضیان موظفند این تصاویر را در یکی از دفاتر اسناد رسمی برابر اصل کنند تا اعتبار آن‌ها تایید شود. این فرآیند به منظور اطمینان از صحت و اعتبار مدارک ارائه شده انجام می‌گیرد و نقش مهمی در روند بررسی پرونده فرزندپذیری ایفا می‌کند.

در نهایت، پس از ارائه مدارک و انجام مراحل فوق، سازمان بهزیستی به بررسی جامع و کامل وضعیت متقاضیان می‌پردازد تا تصمیم نهایی در مورد صلاحیت آن‌ها برای سرپرستی فرزند اتخاذ شود.

این بررسی‌ها شامل ارزیابی شرایط مالی، شغلی، مسکونی و همچنین سلامت جسمی و روانی متقاضیان است تا از تضمین فراهم بودن شرایط مناسب برای تربیت و پرورش کودک اطمینان حاصل گردد.

مراحل واگذاری سرپرستی قانونی کودک

فرآیند فرزند خواندگی در ایران شامل مراحل متعددی است که از ارائه درخواست کتبی و تکمیل دقیق فرم‌های مشخص آغاز می‌شود.

 پس از جمع‌آوری مدارک مورد نیاز، پرونده متقاضی توسط کارشناسان سازمان بهزیستی مورد بررسی اولیه قرار می‌گیرد. این بررسی شامل ارزیابی دقیق مدارک ارائه شده، سوابق کیفری و سلامت متقاضی است.

 در مرحله بعد، کارشناسان بهزیستی به منظور ارزیابی شرایط زندگی و توانایی‌های متقاضی در ایجاد محیطی امن و مناسب برای کودک، از محل سکونت وی بازدید کرده و با او مصاحبه‌ای حضوری انجام می‌دهند. همچنین، متقاضی موظف است آزمایش‌های پزشکی و روانشناسی مورد نیاز را انجام داده تا سلامت جسمی و روانی او تایید شود. 

پس از طی مراحل فوق، پرونده متقاضی به کمیته فرزند پذیری ارجاع می‌شود تا تصمیم نهایی در خصوص صلاحیت متقاضی برای فرزند پذیری اتخاذ گردد. در صورت تایید صلاحیت، کودک به صورت رسمی به متقاضی واگذار شده و کلیه مراحل قانونی ثبت فرزند پذیری در دفاتر ثبت احوال انجام می‌گیرد. 

شایان ذکر است که هر یک از مراحل فوق ممکن است بسته به شرایط خاص هر پرونده، مدت زمان متفاوتی به طول انجامد.

سخن پایانی

فرزند خواندگی، فرایندی حقوقی و اجتماعی است که طی آن، کودکی که به دلایل مختلف از خانواده اصلی خود جدا شده است و فاقد خانواده و محیط امن برای رشد می‌باشد، با حکم قانونی به خانواده‌ای دیگر منتقل می‌شود تا تحت سرپرستی و حمایت قانونی آن‌ها قرار گیرد. مطابق قوانین حاکم بر فرزندخواندگی، ایجاد محیطی امن، آرام و پر از محبت برای کودکانی که از حمایت خانواده طبیعی محروم شده‌اند، از جمله مهم‌ترین اهداف این نهاد حقوقی محسوب می‌شود. 

تحقیقات نشان داده است که رشد و توسعه همه جانبه کودکان در خانواده‌های فرزندخوانده، به ویژه در زمینه‌ های عاطفی، روانی و اجتماعی، به مراتب بهتر از شرایطی است که کودک در آن از حمایت‌ های لازم برخوردار نباشد. علاوه بر منافع کودکان بی‌سرپرست، فرزندخواندگی برای خانواده‌های متقاضی نیز مزایای بسیاری به همراه دارد. این خانواده‌ها با پذیرش یک کودک بی‌سرپرست، نه تنها به یک عضو جدید خانواده خود عشق می‌ورزند، بلکه فرصتی برای تجربه‌ی عشق بی قید و شرط و گسترش دایره‌ی محبت خود پیدا می‌کنند.

گروه حقوقی مهروران با تجربه موفق بیش از ده سال در حوزه خانواده، آماده همراهی شما در تمام مراحل پرونده فرزندخواندگی و سرپرستی کودک است. با ما در تماس باشید.