خشونت خانگی از نگاه قانون مدنی
بعنوان یک زن، تاکنون توسط اعضای خانواده خود مورد خشونت قرار گرفته اید؟ تعریف شما از خشونت علیه زنان چیست و شامل چه ابعادی می‌شود؟بطور کلی خشونت خانگی دربرگیرنده هر نوع خشونتی است که در حیطه خانواده و زندگی خصوصی افراد رخ می‌دهد.
خشونت علیه زنان عمدتا در میان افرادی واقع می‌شود که به‌سبب ارتباطات خونی، خانوادگی یا قانونی با یکدیگر روابط صمیمی و پیوندهای عمیق دارند. اگرچه در تعریف کلی این لغت، مردان هم می‌توانند مورد خشونت خانگی قرار بگیرند، اما در قانون کمتر به آن پرداخته شده است چرا که از دیر باز تا کنون واژه خشونت خانگی عمدتا در مورد زنانی بکار رفته است که مورد آزار فیزیکی از جانب مردان نزدیک خود، اعم از پدر، برادر و همسر قرار گرفته‌اند. در این مقاله، انواع خشونت خانگی و راه‌های مقابله با آن در مورد زنان و دختران را به تفصیل بررسی می‌کنیم.
خشونت خانگی چیست و انواع آن کدامند؟
مطابق تعریف سازمان ملل، خشونت خانگی علیه زنان عبارت است از: «هر نوع عمل خشونت‌آمیز مبتنی بر جنسیت که منجر به آسیب جسمی، جنسی و روانی به زنان شود.»
مطابق این تعریف انواع خشونت علیه زنان عبارت‌اند از:
- خشونت جسمی
- خشونت جنسی
- خشونت عاطفی و روانی
- خشونت کلامی
لازم به ذکر است مصادیق دیگری از خشونت ازجمله خشونت اقتصادی نیز جزء این دسته‌بندی قرار گرفته‌اند.
مواردی مانند ازدواج اجباری، و ازدواج و بارداری دختران زیر ۱۸ سال نیز از دیگر مصادیق خشونت علیه زنان محسوب می‌شوند.
قانون مدنی و راهکارهای مقابله با خشونت علیه زنان
در این بخش به بررسی راهکارهای قانونی برای مقابله و پیشگیری از وقوع خشونت علیه زنان و همچنین حقوق زنان و خانواده در قانون مدنی ایران می‌پردازیم.
مطابق با قانون مدنی ایران، در بخش مربوط به حقوق خانواده، در چند مورد محدود به مسئله خشونت علیه زنان پرداخته شده است.
بر اساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی، اگر زنی در منزل مشترک با همسر خود مورد ضرر جانی، مالی یا شرافتی قرار گیرد، می‌تواند خانه همسر خود را ترک کند، بدون اینکه ناشزه (زنی که وظایف زناشویی‌اش را بدون عذر شرعی یا قانونی انجام نمی‌دهد) محسوب شود. در مقابل، مرد همچنان موظف است که نفقه زن خود را بپردازد.
همچنین مطابق با ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، یکی از مواردی که زن بر طبق آن می‌تواند از دادگاه درخواست طلاق نماید، ضرب‌وشتم و خشونت جسمی همسر علیه اوست. قانون حمایت از خانواده در این موضوع ساکت است.
مصوبات قانون مجازات اسلامی در مورد خشونت خانگی علیه زنان
در قانون مجازات اسلامی به‌طور اختصاصی به خشونت خانگی علیه زنان پرداخته نشده است؛ فقط در صورتی که اقدامات صورت‌گرفته مطابق موازین این قانون جرم باشد، مثل ضرب‌وشتم، دارای مجازات و البته دیه خواهد بود.
البته ممکن است ذکر ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) در این مقاله بی ارتباط به موضوع هرچند که موضوع بحث ما در خصوص خشونت خانگی است.
مطابق با این ماده، «هرکس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند، به حبس از دو تا شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد».
واضح است که راهکارهای قانونی پیشین به‌هیچ‌عنوان نه برای پیشگیری از وقوع خشونت خانگی کافی است و نه برای حمایت‌های بعدی از آسیب‌دیدگان و مجازات خاطیان. این امر زمانی روشن‌تر می‌شود که نگاه کوتاهی به آمار موجود در زمینه خشونت خانگی در ایران بیندازیم.
طبق اعلام سازمان بهزیستی، ۲۷ درصد زنان ۱۹ تا ۴۹ ساله در فاصلۀ سال‌های ۹۶ تا ۹۷ مورد خشونت همسر قرار گرفته‌اند. همچنین، طبق گزارش پزشکی قانونی، ۹۰ درصد خشونت‌های خانگی علیه زنان است.
همچنین پژوهش دیگری نشان می‌دهد ۶۶ درصد زنان ایرانی از آغاز زندگی مشترک‌شان تاکنون، حداقل یک بار مورد خشونت قرار گرفته‌اند. به این آمارها باید این نکته را نیز افزود که تنها کمتر از ۳۵ درصد از خشونت‌های خانگی در ایران به پلیس گزارش داده می‌شود.
با در نظر گرفتن همه این موارد، جامعه حقوقی کشور به این نتیجه رسید که زمان آن فرارسیده است که قانونی کامل و جامع برای مقابله با پدیده خشونت خانگی به تصویب برسد. به این ترتیب، متن «لایحه منع خشونت علیه زنان» یا «لایحه تأمین امنیت زنان» در سال ۱۳۹۶ تدوین شد و به قوه قضائیه ارائه گردید.
نحوه شکایت کیفری علیه خشونت خانگی
خشونت خانگی یک رفتار مجرمانه مجزا نیست. بسیاری از انواع رفتارهای خشونت خانگی تحت مجموعه‌ای از جرایم جنایی قرار می‌گیرند، از جمله: توهین، تهدید، آسیب جسمی، تجاوز جنسی و سوء استفاده جنسی، آسیب به اموال، سلب آزادی یا تعقیب. در این موارد نیز مانند سایر جرایم کیفری، می‌توان اتهامات کیفری را مطرح کرد تا نسبت به مرتکب جرم خشونت، رسیدگی به پرونده آغاز شود. شکایت کیفری توسط پلیس پیگیری می‌شود. حداکثر سه ماه پس از وقوع جرم یا پس از مشخص شدن مرتکب جرم، قابل طرح است.
تاثیرات روانی خشونت
خشونت خانگی یک آسیب اجتماعی است که به سلامت جسمی و روانی قربانی و کل خانواده صدمه می‌زند و اثرات آن می‌تواند سالها حتی پس از توقف خشونت ادامه داشته باشد. همچنین، خشونت روی سلامت و رشد ذهنی، اجتماعی و هیجانی کودکان و نوجوانانی که شاهد یا قربانی خشونت خانگی هستند، تأثیر گذاشته و می‌تواند یک عامل خطر برای سوء مصرف مواد و الکل، پرخاشگری و خشونت و بزهکاری و انواع مشکلات روان‌شناختی در بزرگسالی باشد.
عوارض روانی خشونت بسیار متعدد و متفاوت است و شامل انواع مختلفی از مشکلات مانند اضطراب، ترس، خشم و نفرت، ناامیدی و افسردگی، احساس حقارت، درماندگی و عدم اعتماد بنفس و احساس تنهایی بوده و در موارد شدید ممکن است منجر به اختلال استرس پس از سانحه شود. همچنین از دیگر اثرات خشونت، می‌توان به انواع مختلف دردهای جسمی مانند سردردهای مزمن، مشکلات گوارشی و مشکلات تنفسی اشاره کرد.
سخن پایانی
خشونت خانگی یک مشکل جدی اجتماعی است که به عنوان سوء استفاده در یک رابطه صمیمی یا خانوادگی تعریف می‌شود. این سوء استفاده می‌تواند به صورت فیزیکی، جنسی، عاطفی یا مالی باشد و منجر به ایجاد ترس، آسیب و صدمات جسمی و روانی در قربانی شود. قوانین مربوط به خشونت خانگی در ایران در قانون مجازات اسلامی و قانون حمایت از خانواده تعریف شده‌اند. این قوانین به منظور حمایت از قربانیان خشونت و مجازات مرتکبین این جرم وضع شده‌اند. برای مشاوره و تنظیم شکایت کیفری علیه مجرم با وکلای خانواده ما در گروه حقوقی مهروران تماس بگیرید.
