تدلیس در نکاح و راه‌های اثبات آن
تاکنون با مشکلات تدلیس یا فریبکاری در ازدواج درگیر شده‌اید؟ در مورد تدلیس در ازدواج و مجازات کیفری آن چه اندازه اطلاع دارید؟ فریب در ازدواج و طرح دعوای آن یکی از مهمترین پروندهای دادگاه خانواده است. در این مقاله قصد داریم به تفصیل تدلیس در نکاح و راه‌های اثبات آن از نظر قانونی را شرح دهیم. با ما همراه باشید.
تدلیس در ازدواج دارای ضمانت اجرای کیفری نیز می‌باشد براساس ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی : چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن تدلیس یا فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود، مرتکب جرم شده و به حبس تعزیری از 6 ماه تا 2 سال محکوم میشود.
تدلیس در نکاح
تدلیس به معنای فریب و عیب پوشی می‌باشد و براساس قانون مدنی عملی است که موجب فریب طرف مقابل میشود. در تدلیس لازم است که اقدامات متقلبانه به قصد فریب طرف مقابل صورت بگیرد و شخص عمدی در فریب داشته باشد، به صورتی که عیب موجود را پنهان کند و یا صفتی که واجد آن نیست را نشان دهد. لازم به ذکر است که تدلیس وقتی باعث فسخ میشود که عملیات متقلبانه قبل از انجام نکاح به کار رود و این فریبکاری سبب رغبت و انجام ازدواج بشود.
در خصوص تدلیس در نکاح در قانون مدنی صراحتی وجود ندارد اما براساس ماده 1128 قانون مدنی: هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه صفت مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شود.
اما قانون مجازات در این باره به ذکر مصداق پرداخته است، براساس ماده 647 قانون مجازات اسلامی: چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تکمن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود مرتکب جرم شده و به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم می‌گردد.
ضمانت اجرای کیفری تدلیس در نکاح
تدلیس در نکاح دارای ضمانت اجرای کیفری نیز می‌باشد براساس ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی: چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود، مرتکب به حبس تعزیری از 6 ماه تا 2 سال محکوم میشود.
ضمانت اجرای مدنی تدلیس در نکاح
هرگاه ازدواج ناشی از تدلیس در نکاح باشد، تدلیس خورده می‌تواند طبق قواعد مسئولیت مدنی از تدلیس‌کننده مطالبه خسارت کند اعم از اینکه تدلیس‌کننده یکی از زوجین یا شخص ثالث باشد و اعم از اینکه همسر تدلیس خورده از حق فسخ استفاده کند یا نه.
هرگاه شوهر در اثر تدلیس با زنی غیرباکره به جای باکره ازدواج کند و از حق فسخ نخواهد یا نتواند استفاده کند، می‌تواند تفاوت بین مهر باکره و غیرباکره را به عنوان خسارت از تدلیس‌کننده بگیرد و اگر تدلیس‌کننده تفاوت مهر را ندهد و تدلیس‌کننده خود زن باشد، می‌تواند مابه‌التفاوت را از مهر کسر کند و بقیه را به زن بپردازد.
موارد تدلیس در نکاح
براساس مواد قانون مدنی از جمله مواردی که سبب فسخ نکاح از باب تدلیس می‌باشد از قرار ذیل است:
- موقعیت مالی و شغلی: شغل یا سمت خاص، وضعیت مالی خاص
- دارا بودن سلامت جسمی و جنسی: باکره بودن، نداشتن جنون، نداشتن عیوب زنانه یا مردانه که در زناشویی و باروری اختلال ایجاد کند. نداشتن بیماری‌های خاص مثل جذام و پیسی، زمین گیر نبودن و داشتن بینایی
ماده 1122 و 1123 قانون مدنی در این باره بیان می‌دارند که عیوب زیر در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود:
- خصا(اختگی)
- عَنَن به شرط اینکه ولو یکبار عمل زناشویی را انجام نداده باشد.
- مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه‌ای که قادر به عمل زناشویی نباشد.
عنین مردی است که با هیچ زنی قادر به مواقعه نباشد. پس اگر مردی با زوجه خود نتواند مقاربت کند ولی قادر به وطی دیگری باشد، عنین نخواهد بود .
عیوب ذیل در زن موجب حق فسخ برای مرد خواهد بود:
- قرن که به معنی استخوان زائدی در آلت تناسلی که مانع نزدیکی میشود
- جذام
- برص (پیسی)
- افضاء (یکی شدن مجرای بول و حیض)
- زمین گیری
- نابینائی از هر دو چشم
تدلیس در نکاح و راه‌های اثبات آن
برای اینکه فرد فریب خورده بتواند ثابت کند که طرف مقابل او را گول زده است وگرنه در صورت مطلع بودن از این عیوب به چنین ازدواجی تن نمی‌داد، باید اثبات شود که طرف فریب دهنده دارای علم و قصد بوده و در واقع سوءنیت داشته است و همچنین ثابت شود که عقد بر مبنای آن صفت‌ها واقع شده است و طرف فریب دهنده خود را واجد آن صفت‌ها معرفی کرده یا سعی در پنهان کاری و مخفی نگه داشتن را داشته است. از مجموع گفته‌های بالا می‌توان اینگونه بیان کرد که تدلیس در نکاح شامل این موارد است:
1- یکی از طرفین عقد نکاح، خود را واجد وصف خاصی اعلام کرده و این صفت وارد تراضی طرفین و قرارداد میشود؛ اما بعد از عقد نکاح معلوم شده که شخص فاقد وصف مشروط است.
2- طرفین در مورد صفت خاصی گفت و گو نکرده‌اند اما به براساس عرف و عادت عقد بر وجود صفت خاصی که در عرف رایج است، واقع میشود. مانند باکره بودن زن، نداشتن اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی.
3- در خصوص عیب‌هایی که عموما قابل چشم پوشی نیست سکوت شده است. مثلاً مصنوعی بودن اعضای بدن یا داشتن بیماری خاص و انتظار می‌رود که شخص آن را بیان کند.
برای پنهان کردن عیوب در این مورد نیز چند حالت متصور است:
- شخص نسبت به عیوب خود آگاهی ندارد. فرد از بیماری و عیب خود آگاه نیست مثل قرن یا افضا و…
- شخص نسبت به عیب پنهان خود آگاه است اما در برابر طرف مقابل سکوت می‌کند مانند ابتلا به بیماری صرع یا بیماری‌های قلبی.
- فرد عیبی در ظاهر دارد و با اعمالی سعی در پوشاندن آن می‌کند، مثل کچلی
- فرد عیبی در ظاهر دارد و نسبت به عیب خود نیز آگاهی دارد و در مورد این عیب به طرف مقابل چیزی نمی‌گوید و در طرف مقابل نیز با کوتاهی و سهل انگاری و بدون تحقیقات لازم با او ازدواج می‌کند.
تدلیس در نکاح با چه شاخص‌هایی تعیین میشود؟
برای اینکه بتوان واهی و دروغ بودن عمل انجام شده توسط زوجین را تدلیس در نکاح قلمداد کرد، می‌بایست به عرف رجوع کرد. در عرف مشخص میشود که امری واهی بوده است یا نه و آیا مشمول قانون قرار می‌گیرد یا خیر؟
تدلیس در نکاح در چه صورتی موجب حق فسخ برای طرف فریب خورده میشود؟
برای اینکه عمل انجام شده (تدلیس در نکاح یا فریب در ازدواج) توسط طرفین سبب فسخ نکاح شود، می‌بایست واجد شرایطی باشد که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم:
1- انجام تدلیس در نکاح توسط زوجین: برای اینکه فریب انجام شده سبب فسخ نکاح شود، می‌بایست از سوی زن یا مرد واقع شود و انجام تدلیس در نکاح توسط شخص ثالث نمی‌تواند مبنای فسخ قرار گیرد، مگر اینکه بین زوج یا زوجه و شخص ثالث، تبانی انجام شده و شخص ثالث با تبانی زوج یا زوجه صفت خاصی را عنوان کند یا عیبی را بپوشاند.
2- موثر بودن تدلیس در نکاح: برای اینکه تدلیس سبب فسخ نکاح شود می‌بایست اثرگذار باشد. به این معنا که عمل انجام شده در ترغیب به ازدواج طرف مقابل موثر بوده یا اینکه مبنای ازدواج با او باشد.
3- دارا بودن سوءنیست: برای اینکه بتوان تدلیس در نکاح را مبنای فسخ قرار داد، می‌بایست ثابت شود که تدلیس کننده با قصد و عمدا این عمل را انجام داده است.
نحوه مطرح کردن طرح دعوای تدلیس در نکاح در دادگاه خانواده
فسخ نکاح تشریفات طلاق را ندارد و فرد فریب خورده می‌تواند به راحتی تقاضای فسخ نکاح از دادگاه را داشته باشد اما طبق ماده‌ی 1131 قانون مدنی، اگر فردی که حق فسخ دارد، بعد از اطلاع از تدلیس در نکاح، اقدام به فسخ نکند، حق او ساقط میشود. البته با این شرط که علم به حق فسخ و فوریت اقدام به آن را داشته باشد. بهتر است برای آگاهی بیشتر نسبت به مجازات تدلیس در نکاح و دادگاه صالح رسیدگی به آن، حتما باید وکیل متخصص و مجرب در حوزه خانواده مشورت نمایید.
باتوجه به اینکه تدلیس در نکاح جرم می‌باشد، بنابراین علاوه بر دادگاه، خانواده دادگاه کیفری نیز در این خصوص صالح به رسیدگی می‌باشد. چگونگی طرح دعوی تدلیس در نکاح از طریق دادگاه خانواده قرار ذیل می باشد:
1- مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست: با توجه به الکترونیکی شدن ثبت تمام درخواست‌های قضایی، فردی که فریب خورده، می‌بایست به دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواستی در دو نسخه مبتنی بر فسخ نکاح به دلیل تدلیس در نکاح را به ثبت برساند.
2- مراجعه به دادگاه خانواده: پس از اینکه دادخواست فسخ از طریق سامانه ثنا به ثبت رسید، زوج یا زوجه فریب خورده به دادگاه خانواده (محل اقامت خوانده) مراجعه می‌کند. دادگاه طرفین را به مشاور ارجاع می‌دهد. پس از آن با هدایت مشاوره دهنده به دفتر دادگاه ارجاع داده می‌شوند. مدیر دفتر دادگاه دادخواست ثبت شده و ادله ارائه شده را بررسی کرده و وقت رسیدگی تعیین می‌کند.
در صورتی که نظر دادگاه مبتنی بر تدلیس در نکاح یا همان فریب در ازدواج باشد، دادگاه حکم صادر کرده و نکاح فسخ میشود. لازم به ذکر است که آثار فسخ از زمان ثبت دادخواست می‌باشد. توصیه میشود قبل از تنظیم دادخواست و یا شکایت کیفری، از یک وکیل خانواده با سابقه و مجرب مشورت نمایید.
فریب در ازدواج و مجازات آن
برای اینکه عملی جرم باشد می‌بایست در قانون برای آن مجازات تعیین شود و چون تدلیس در نکاح نیز دارای مجازات می‌باشد، بنابراین جرم محسوب میشود. مطابق ماده 647 قانون مجازات اسلامی:
چنانچه هریک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالیه، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هریک از آنها واقع شود، مرتکب جرم شده و به حبس تعزیری از 6 ماه تا 2 سال محکوم میشود. صداقت و راستی در انتخاب همسر آینده اهمیت بسزایی دارد.
چه بسا زوجین با دروغ و فریب طرف مقابل، سبب پشیمان شدن او گشته و ازدواج به سمت فسخ شدن سوق پیدا کند. تدلیس در نکاح به معنای فریب دان می‌باشد، فریب ممکن است از طرف زن یا مرد واقع شود. در تدلیس زن یا مرد قبل از ازدواج خود را واجد صفت هایی معرفی کرده که در واقع فاقد آن می‌باشند.
تدلیس در نکاح عبارت از آن است که زن یا مرد با اعمال متقلبانه نقص یا عیبی را که دارای آن هستند پنهان کرده یا خود را دارای صفتی معرفی کنند که فاقد آن هستند. مثل معرفی خود تحت عنوان دکتر یا مهندس یا داشتن جنون و پنهان کردن آن.
تدلیس در نکاح سبب میشود که طرف فریب خورده از این پنهان کاری که متحمل ضرر شده است، حق فسخ داشته باشد. لازم به ذکر است که فسخ نکاح به دلیل تدلیس، فوری بوده و باید در اولین فرصت ممکن اعمال شود. بنابراین اگر با فاصله زمانی طولانی از اطلاع، اعمال شود، قابل پذیرش نمی‌باشد.
تدلیس در نکاح علاوه براینکه به طرف فریب خورده اختیار فسخ نکاح را می‌دهد، از لحاظ کیفری نیز جرم بوده و قابل مجازات است. جرم انگاری این عمل از سوی قانونگذار ناشی از توجه فراوان به بنیان خانواده می‌باشد. با توجه به اینکه تدلیس در نکاح جرم می‌باشد، برای پیگیری بیشتر، علاوه بر تنظیم دادخواست و رسیدگی از طریق دادگاه خانواده، می‌توان از طریق مراجع کیفری و تقدیم شکایت نیز اقدام نمود.
سخن پایانی
در این مطلب به بررسی مجازات تدلیس در نکاح و شرایط تحقق آن پرداختیم. عقد ازدواج بر پایه صداقت منعقد می‌گردد و اگر یکی از طرفین در جریان عقد، دیگری را فریب داده و با تقلب او را به ازدواج راضی کرده باشد، متحمل مسئولیت مدنی و کیفری خواهد شد. توصیه میشود اگر خود یا عزیزان شما دچار این مشکل شده‌اید، حتما با وکیل خانواده مشورت نمایید. گروه حقوق مهروران با وکلای مجرب و متخصص در حوزه خانواده و با بیش از ده سال سابقه موفق در این زمینه آماده مشاوره و همراهی شما در تمام مراحل پرونده خواهد بود.
