خسارت ناشی از بر هم زدن نامزدی
نامزدی از نظر قانون با عقد نکاح کاملا متفاوت است و به عبارت دیگر مطلقا آثار نکاح را ندارد. نامزدی حاصل خواستگاری مرد و موافقت زن برای ازدواج و توافق فی مابین آنها برای زندگی مشترک با یکدیگر است. آنچه که باید مورد توجه باشد این است که حتی اگر قرارداد مکتوب در خصوص وعده ازدواج و نامزدی نوشته شده باشد و بر سر مسائل مالی مانند مهریه و امثال آن هم توافق شده باشد باز هم مطابق قرارداد مابین طرفین، الزامی مبنی بر ازدواج وجود ندارد و بر هم زدن نامزدی اگر با دلیل موجه مثل فریبکاری یا تدلیس از جانب طرف مقابل باشد، عواقب قانونی ندارد.
البته لازم به ذکر است که در عرف و فرهنگ ما، دوران عقد هم دوران نامزدی خطاب می‌شود. و در مجموع نامزدی به دورانی اطلاق می‌شود که زوجین شرعا یا عرفا زندگی مشترک زیر یک سقف را شروع نکرده باشند.
در ادامه این مقاله در مورد خسارت ناشی از برهم زدن نامزدی و همچنین نحوه استرداد هدایای دوران نامزدی و نیز مشکلات ناشی از طلاق در دوران عقد از دیدگاه قانون مباحث مهم و کلیدی را مطرح خواهیم کرد.
نحوه استرداد هدایای نامزدی از دیدگاه قانون
مطابق با ماده 1035 قانون مدنی، وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی‌کند، اگر چه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده، پرداخته شده باشد. بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده، می‌تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید. اما در قانون مدنی سابق امکان مطالبه خسارت نامزدی که به صورت عمدی بر هم خورده مورد پیش بینی قرار گرفته و حکم آن بیان شده بود؛ اما این قانون اصلاح شده و امکان مطالبه خسارات ناشی از بر هم خوردن نامزدی به شیوه دیگری امکان پذیر خواهد بود.
در قانون مدنی، در مورد مطالبه هدایای دوران نامزدی و یا قیمت معادل آن مطابق ماده 1037 چنین مقرر شده است: هریک از نامزدها می‌تواند در صورت بر هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده، مطالبه کند. اگر این هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می‌شود، مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.
عواقب برهم زدن نامزدی بدون دلیل موجه
با حذف ماده 1036 قانون مدنی، و استنباط برخی حقوقدانان از ماده 1035 این چنین بر می‌آید که به صرف امتناع از ازدواج نمی‌توان خسارت گرفت ولی اگر اثبات شود به دلایل دیگر خسارتی به طرف مقابل در اثر بر هم زدن نامزدی وارد شده است، بر طبق قواعد، مسئولیت مدنی قابل مطالبه است. یکی از مهم ترین شرایط امکان مطالبه خسارت و ضررهای ناشی از بر هم خوردن نامزدی آن است که یکی از طرفین بدون دلیل موجه، نامزدی را به هم زده باشد.
به عنوان مثال چنانچه یکی از نامزدها به طرف مقابل در مورد شغل یا خانواده خود دروغی گفته و فریبکاری یا تدلیس در ازدواج نموده باشد و بعد از مدتی این موضوع فاش شود، طرف مقابل می‌تواند نامزدی را بر هم بزند و علاوه بر آن خسارت خود را مطالبه نماید.
جبران خسارت ناشی از بر هم زدن نامزدی
یکی دیگر از شرایط امکان مطالبه خسارت ناشی از بر هم زدن نامزدی بر اساس ماده 1036 قانون مدنی آن است که تنها مخارج متعارف قابل مطالبه خواهد بود؛ برای مثال هزینه اجاره خانه، دوختن لباس عروسی، جشن نامزدی در حدود شئون زن و مرد. ولی اگر یکی از نامزدها مخارج غیر متعارفی از قبیل مهمانی‌های غیر معمول و یا مسافرت‌های تفریحی و پر خرج و غیره کرده باشد، جزو مخارج نا متعارف محسوب شده و امکان مطالبه خسارات ناشی از آن وجود نخواهد داشت .
لازم به ذکر است که ماده 1036 قانون مدنی در اصلاحاتی که ضمن بازنگری در قانون مدنی مورخ سال 1370به عمل آمده، حذف گردیده است؛ بنابراین با استناد به این ماده امکان مطالبه خسارات ناشی از نامزدی وجود نخواهد داشت.
با این حال، به نظر می‌رسد که بر طبق قواعد عام، مسئولیت مدنی خسارت ناشی از بر هم زدن نامزدی بدون دلیل موجه، قابل مطالبه باشد، چرا که بر هم زدن نامزدی بدون دلیل موجه به نوعی سوء استفاده از حق بوده و تقصیر محسوب می‌شود که مسئولیت مدنی در پی خواهد داشت. به همین دلیل هر یک از نامزدها می‌تواند به دادگاه مراجعه نموده و دادخواست مطالبه خسارات ناشی از بر هم خوردن نامزدی را تقدیم نماید.
بر هم زدن نامزدی و طلاق در دوران عقد از طرف دختر
اگر درخواست برهم زدن نامزدی و اقدام به طلاق در دوران عقد از سوی دختر باشد و پسر راضی به جدایی نباشد، در این صورت دختر باید عسر و حرج خود را به دادگاه ثابت نموده و یا یکی از شروط دوازده گانه مندرج در عقدنامه را داشته باشد. بدون شک اثبات عسر و حرج در دوران عقد نکاح بسیار دشوار است. مگر این که مدت آن طولانی بوده و زوجه بلاتکلیف مانده باشد.
دراین شرایط بهترین روش، اثبات یکی از بندهای دوازده گانه سند ازدواج است. معمولاً در برخی از موارد که زوج راضی به طلاق نیست زن از طریق مطالبه مهریه، نفقه، الزام به تهیه مسکن و یا حق حبس، او را تحت فشار مضاعف قرار داده تا مرد نیز به طلاق راضی شود. شاید برای شما نیز سوال باشد که آیا طلاق زن در دوران عقد شامل دریافت مهریه نیز می باشد یا خیر؟ پاسخ این سوال به دلیل طلاق زن بستگی دارد و این که طلاق او اثبات عسر و حرج یا شروط ضمن عقد نکاح باشد.
بر هم زدن نامزدی و طلاق در دوران عقد از طرف پسر
در شرایطی که پسر قبل از آغاز زندگی مشترک، نسبت به طلاق در دوران عقد اقدام کند باید تمام حقوق زن را به او بپردازد. همچنین زوج باید، نامه عدم سازش را به دادگاه ارائه نماید تا قاضی دلیل طلاق را مورد بررسی قرار دهد.
اگر طلاق ازسوی پسر باشد باید دادخواست طلاق، پرداخت حقوق مالی زن مانند مهریه و گواهی عدم سازش را به دادگاه ارائه نماید. پس از آن دیگر نیازی به رضایت زوجه برای طلاق نیست. دراین صورت می‌تواند به صورت یک طرفه از همسر خود جدا شود. برای دادخواست طلاق در دوران عقد مدارک زیر مورد نیاز است:
- اصل شناسنامه زوج و کپی برابر اصل آن
- گواهی بکارت در صورت باکره بودن زوجه
- اصل و کپی برابر اصل سند ازدواج
- گواهی عدم سازش
بر هم زدن نامزدی به خاطر مهریه
همانطور که می‌دانید یکی از مهم ترین آثار عقد نکاح، پرداخت مهریه زن می‌باشد. با توجه به ماده 1082، به محض جاری شدن عقد نکاح، زن مالک مهریه است و می‌تواند هرگونه تصرفی در آن داشته باشد. در دوران نامزدی تا زمانی که خطبه عقد میان دختر و پسر خوانده نشده است، مهریه به زن تعلیق نمی‌گیرد. اما پس از عقد نکاح، زن مالک مهریه است. اگر در هر صورت پس از عقد نکاح، زن یا مرد نسبت به طلاق اقدام کنند، با در دست داشتن عقدنامه محضری و ثبت دفتری ازدواج، می‌توانند نسبت به درخواست طلاق در دوران عقد و مطالبه مهریه و خسارت ناشی از بر هم زدن نامزدی به مراجع قانونی مراجعه کنند.
سخن پایانی
نامزدی رابطه ای است که در آن دختر و پسر برای ایجاد یک خانواده واحد تصمیم می‌گیرند. در برخی موارد ممکن است افراد نسبت به طلاق در دوران عقد اقدام کنند، در این صورت دختر یا پسر می‌تواند خسارت ناشی از برهم زدن نامزدی از طرف مقابل را به صورت قانونی مطالبه کند. در این مقاله سعی کردیم شما را با دلایل برهم زدن نامزدی، خسارت برهم زدن نامزدی و همچنین خسارات ناشی از طلاق در دوران عقد و دیگر موارد مربوط به آن آشنا کنیم تا بتوانید تمامی مخارج صرف شده در طی دوران نامزدی و عقد را از طریق قانون دریافت کنید.
توصیه همیشگی ما به شما این است که قبل از هر اقدامی با یک وکیل خانواده مجرب و متبحر مشورت نمایید تا حتی الامکان حقوقی از شما ضایع نشود. گروه حقوقی مهروران همراه همیشگی شما در این راه خواهد بود.
