پیگیری حقوقی جرم سقط جنین در ایران
با توجه به تصویب قانون جوانی جمعیت در سالهای اخیر، پیگیری حقوقی جرم سقط جنین در ایران به یکی از دغدغه های مردم تبدیل شده است. با توجه به کاهش جمعیت جوان کشور، دولت و مجلس خود را مکلف دانسته اند که نسبت به سقط جنین (انداختن عمدی بچه) قوانین جدی و محکمی را وضع نمایند و انجام این کار جرم در نظر گرفته شود.
سقط جنین، به عنوان یک مسئله پر اهمیت در حقوق و فقه اسلامی و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، با دقت به اثرات حقوقی آن بر جان جنین، مادر، و حقوق دیگر اشخاص مرتبط پرداخته شده است.
اهمیت رعایت حقوق جان جنین و سلامت مادر از جنبههای حقوقی و اخلاقی بسیار حساس است. قوانین کشور، به ویژه قوانین حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، شرایط دقیقی را برای صدور مجوز سقط درمانی تعیین کردهاند که باید با رعایت اصول حقوقی و اخلاقی، اجرا شود تا حقوق و سلامت مادر و جنین به نحوی عادلانه و قابل قبول تامین شود و چنانچه بر خلاف آن عمل شود، قطعا تبعات قانونی برای پزشک خواهد داشت و قانون پیگیری حقوقی جرم سقط جنین را در دستور کار خود قرار خواهد داد.
عوامل موثر بر انداختن عمدی بچه (سقط جنین)
بطور کلی، سقط جنین پدیدهای است که به دلایل متعددی در جوامع مختلف رخ میدهد و این دلایل میتوانند اقتصادی، اجتماعی و یا فرهنگی باشند. برای کاهش این موارد، نیاز به توجه ویژهای به مسائل اقتصادی، اشتغال و آموزش روابط اجتماعی و جنسی وجود دارد تا از وقوع سقط جنینهای ناخواسته جلوگیری شود و علاوه بر آن از پیگیری حقوقی جرم سقط جنین توسط مرجع قانونی آن پیشگیری شود. در ادامه با مفاهیم مربوط به سقط جنین بیشتر آشنا میشویم.
مفهوم کلی سقط جنین
سقط جنین در لغت به معنی انداختن عمدی بچه است و در اصطلاح یعنی پایان دادن به دوران حاملگی و بارداری. به عبارت دیگر، اگر جنین به هر دلیلی قبل از ورود به ماه چهارم بارداری از بین برود، این عمل به عنوان سقط جنین شناخته میشود.
از دیدگاه برخی کارشناسان، جنین از همان لحظه تشکیل نطفه، همچون یک انسان کامل دارای روح است. طبق آمار، سقط جنین در سراسر جهان اتفاق میافتد و در بسیاری از جوامع به دلایل مختلفی شایع است. دلایلی که میتوانند منجر به سقط جنین شوند شامل بارداری ناخواسته، مشکلات اقتصادی، بیکاری، روابط نامشروع و غیره میباشند.
این مسائل موجب میشوند تا برخی افراد بدون آگاهی از پیگیری حقوقی جرم سقط جنین توسط مرجع قانونی، به این اقدام روی بیاورند. در بسیاری از جوامع، فشارهای اقتصادی و اجتماعی میتواند نقش عمدهای در تصمیمگیری برای سقط جنین داشته باشد. تعداد زیادی از افرادی که با فقر اقتصادی دست و پنجه نرم میکنند، ممکن است احساس کنند که توانایی حمایت مالی از یک کودک دیگر را ندارند و در نتیجه به سقط جنین روی میآورند.
بیکاری نیز میتواند عامل دیگری باشد که افراد را به سقط جنین سوق دهد. افرادی که شغل و درآمد پایداری ندارند، ممکن است نگران تأمین نیازهای کودک خود باشند و در نتیجه به این تصمیم ناخواسته تن دهند.
علاوه بر این، روابط نامشروع و بارداریهای ناخواسته نیز از دیگر عواملی هستند که میتوانند منجر به سقط جنین شوند. در بسیاری از جوامع، بارداری ناشی از روابط نامشروع میتواند موجب شرمساری اجتماعی و مشکلات خانوادگی شود و بنابراین برخی افراد ممکن است برای جلوگیری از این مسائل، به سقط جنین متوسل شوند.
حکم اسلام در مورد سقط جنین چیست؟
از نظر دینی انداختن عمدی بچه یا سقط جنین گناه محسوب شده و قتل نفس می باشد و با توجه با قوانین فقهی کشور ایران، ارتکاب به آن پیگیری حقوقی جرم سقط جنین را به دنبال خواهد داشت.
در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است که اگر زنی بدون اطلاع شوهر، جنین خود را سقط کند، موظف است دیه جنین را به پدر آن پرداخت کند، زیرا امام علیه السلام این عمل را قتل میدانسته و بر این اساس حکم داده بود.
این نشان میدهد که در اسلام، جنین که به مراحل پیشرفتهتری از تشکیل رسیده باشد، حقوق حیاتی دارد و سقط آن به دلایل غیر مشروع، جنایت و حرام است. به طور کلی سقط جنین در اسلام حرام است و جنایت و گاهی خیانت محسوب شده و مجازات سنگینی دارد.
دیه قانونی سقط جنین چه اندازه است؟
با توجا به این نکته که سقط جنین به عنوان قتل نفس محسوب میشود و در سالهای اخیر پیگیری حقوقی جرم سقط جنین در ایران بسیار سختگیرانه انجام میشود، لذا دیه جنینی که در او روح دمیده شده و نشانههای حیات دارد، برابر با دیه کامل یک مرد مسلمان در ماه حلال است. این دیه به صورت کامل معادل دیه قتل یک مرد مسلمان است. در سال ۱۴۰۰، مبلغ ریالی دیه کامل برابر با ۴۸۰ میلیون تومان بوده است.
مقدار دیه جنین بر اساس شش مرحله رشد آن تعیین میشود. کاملترین مرحله آن زمانی است که جنین دارای روح و حیات باشد. در این حالت، اگر جنین پسر باشد، دیه آن کامل است و اگر دختر باشد، نصف دیه کامل را داراست. این حکم بر اساس قانون کلی دیه است که مطابق آن، دیه زن نصف دیه مرد است.
در مواردی که جنسیت جنین قابل تشخیص نباشد، دیه آن سهچهارم دیه کامل محاسبه میشود. برخی از فقها بر این باورند که در این حالت دیه باید نصف جمع دیه پسر و دختر محاسبه گردد.
دیه جنین در مراحل قبل از دمیده شدن روح در پنج مرحله زیر محاسبه میشود:
- نطفه مستقر در رحم مادر: در این مرحله، دیه به عنوان درصدی از دیه کامل محاسبه میشود.
- علقه (خون بسته): این مرحله نیز درصدی از دیه کامل را شامل میشود.
- مضغه (گوشت بسته): دیه در این مرحله به عنوان درصدی از دیه کامل محاسبه میشود.
- جنین با استخوان و بدون گوشت: دیه در این مرحله نیز درصدی از دیه کامل را شامل میشود.
- جنین با گوشت و استخوان و بدون روح و حیات: در این مرحله، دیه به عنوان درصدی از دیه کامل محاسبه میشود.
مقدار دیه هر کدام از این پنج مرحله به درصدی از دیه کامل وابسته است که هر سال نرخ ریالی آن توسط قوه قضاییه اعلام میگردد.
برای بررسی نرخ دیه جنین به نرخ سال وقوع و قیمت روز و بر اساس یکی از مراحل ششگانه رشد، میتوانید به کارشناسان گروه حقوقی مهروران مراجعه کنید. وکلای مهروران اطلاعات دقیق و بهروزی را در این زمینه ارائه میدهد و به شما اطلاعات کاملی در زمینه چگونگی پیگری حقوقی جرم سقط جنین ارائه داده تا درک کاملی از میزان دیه در هر مرحله از رشد جنین به دست آورید.
دیه سقط جنین را چه کسی باید بپردازد؟
مطابق قانون و فقه، مسئولیت پرداخت دیه سقط جنین در سال ۱۴۰۳ به عهده فردی است که عمل سقط را انجام داده است. این موضوع در موارد مختلف به گونههای متفاوتی اعمال میشود.
اگر مادر به صورت خودسرانه و بدون مشورت با پزشک یا دریافت راهنمایی از فرد متخصص، اقدام به سقط جنین کرده باشد، پرداخت دیه بر عهده خود او خواهد بود. این وضعیت شامل استفاده از روشهای مختلف مانند مصرف قرصها و داروهای مربوط به سقط جنین نیز میشود.
از سوی دیگر، اگر عمل سقط جنین توسط پزشک یا متخصصی صورت گیرد، مسئولیت پرداخت دیه بر عهده فردی است که این عمل را انجام داده است. در این حالت، پزشک یا متخصص باید پاسخگوی عمل خود باشد و دیه مربوطه را پرداخت کند. این حکم قانونی به دلیل مسئولیت حرفهای و اخلاقی فرد متخصص در قبال اقدامات پزشکی و تأثیرات آن بر سلامت و حیات افراد است.
بطور کلی در تمامی موارد، فردی که عملا اقدام به سقط جنین میکند، اعم از مادر یا پزشک، مسئول پرداخت دیه آن خواهد بود. این مسئولیت نه تنها از منظر قانونی، بلکه از منظر اخلاقی نیز بر عهده فرد عامل قرار دارد تا به این ترتیب از حقوق جنین محافظت شود و عدالت در خصوص جبران خسارتهای وارده به جنین رعایت گردد و در قالب کلی، پرداخت دیه، مهم ترین بخش پیگیری حقوقی جرم سقط جنین میباشد.
پیگیری حقوقی جرم سقط جنین
قانون مجازات اسلامی به وضوح و با جزئیات به جرم سقط جنین پرداخته و موارد مختلف آن را تبیین کرده است. این قوانین به منظور حفاظت از حقوق جنین و مادر و جلوگیری از سوءاستفادهها و اقدامات غیرقانونی تدوین شدهاند. بنابراین، سقط جنین بدون دلایل قانونی و موجه، جرم محسوب شده و مجازاتهای مشخصی برای آن در نظر گرفته شده وحمایت قانون از پیگیری حقوقی جرم سقط جنین بسیار جدی است.
این مجازاتها شامل تعزیر و در مواردی، پرداخت دیه به اولیای دم میباشد. در ادامه تمامی موارد مربوط به قوانین مرتبط با سقط جنین و دیگر نکات را توضیح میدهم.
جرم انداختن عمدی بچه یا سقط جنین از نگاه قانون مجازات اسلامی
مواد قانونی مرتبط با سقط جنین در ایران با توجه به بخشنامه شماره ۴۱۷۶/۱ مورخ ۱۱/۹/۸۲ سازمان پزشکی قانونی کشور به تفصیل مورد بررسی قرار میگیرد.
علیرغم سختگیریهای قانون در مورد جوانی جمعیت و پیگیری حقوقی جرم سقط جنین، دستورالعملهای متعدد و بخشنامههایی صادر شده که در یکی از این بخشنامهها آمده است، در مواردی که پزشک تشخیص دهد بارداری برای مادر یا جنین خطرآفرین است، امکان صدور مجوز قانونی برای سقط جنین وجود دارد.
این تصمیم به منظور حفاظت از سلامت و زندگی مادر و جلوگیری از تولد فرزندی که به دلیل نقصهای جدی جسمی یا ذهنی قادر به داشتن یک زندگی سالم و کامل نیست، اتخاذ میشود.
بر اساس این بخشنامه، فرایند صدور مجوز سقط جنین شامل تهیه و ارائه مدارک لازم توسط پزشک متخصص است. پزشک باید دلایل و شواهد پزشکی را که نشاندهنده خطر برای مادر یا جنین است، به صورت مستند ارائه کند، در غیر اینصورت درگیر مشکلات ناشی از پیگیری حقوقی جرم سقط جنین خواهد شد.
این مدارک میتوانند شامل نتایج آزمایشات، تصویربرداریها و گزارشهای پزشکی باشند که ناهنجاریها یا شرایط خطرناک برای جنین یا مادر را تأیید میکنند.
یکی از موارد شایع که در آن مجوز سقط جنین صادر میشود، زمانی است که جنین دارای نقصهای جدی و غیرقابل درمان باشد. این نقصها میتوانند شامل ناهنجاریهای ژنتیکی، مشکلات ساختاری شدید و یا شرایطی باشند که به طور قطعی موجب مرگ جنین پیش از تولد یا بلافاصله پس از آن میشود.
در این موارد، پزشکان متخصص با بررسی دقیق وضعیت جنین و مادر، تصمیم میگیرند که به دنیا نیامدن جنین به صلاح مادر و فرزند است.
همچنین، در شرایطی که ادامه بارداری برای سلامت جسمی یا روانی مادر خطرناک است، مجوز سقط جنین میتواند صادر شود. این شرایط میتوانند شامل بیماریهای جدی مادر، خطرات جانی ناشی از ادامه بارداری، و یا شرایط روانی حادی باشند که سلامت مادر را تهدید میکنند که در این شرایط پیگیری حقوقی جرم سقط جنین صورت نخواهد گرفت.
در چنین مواردی، پزشک با ارائه مستندات پزشکی و تایید خطرات موجود، مجوز سقط جنین را دریافت میکند.
این مواد قانونی با هدف حمایت از حقوق مادران و جلوگیری از تولد کودکانی که به دلیل نقصهای جدی قادر به داشتن یک زندگی سالم و مستقل نیستند، تدوین شدهاند. همچنین این قوانین به پزشکان این امکان را میدهند که با تکیه بر دانش و تخصص خود، تصمیمات پزشکی درستی برای حفاظت از جان و سلامت بیماران خود بگیرند بدون آنکه درگیر تبعات پیگیری حقوقی جرم سقط جنین شوند.
در نهایت، مواد قانونی مرتبط با سقط جنین و پیگیری حقوقی جرم سقط جنین توسط مراجع قانونی نشاندهنده توجه ویژه قانونگذار به مسائل پیچیده و حساس پزشکی و اجتماعی است. این قوانین سعی دارند توازنی بین حفاظت از جان مادر، تضمین سلامت جنین و رعایت حقوق انسانی برقرار کنند و از طریق فرآیندهای قانونی مشخص، اطمینان حاصل شود که تصمیمات مرتبط با سقط جنین با دقت و مسئولیتپذیری کامل اتخاذ میشوند.
سقط جنین در قوانین ایران صراحتا جرمانگاری شده است. قانون مجازات اسلامی به طور واضح و جامع به این موضوع پرداخته و مواردی که سقط جنین به صورت غیرقانونی و جرم شناخته میشود را تشریح کرده است. به طور خاص، مواد ۳۰۶، ۶۲۲، ۶۲۳، ۷۱۴، ۷۱۵ و ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی به این جرم پرداخته و تمامی صورتها و موارد مرتبط با سقط جنین را برشمردهاند و صراحتا بیان میدارد که در صورت تخلف از این قوانین، پیگیری حقوقی جرم سقط اعمال خواهد شد.
طبق این قوانین، هر گونه اقدام به سقط جنین، مگر در مواردی که با مجوز قانونی و تحت شرایط خاص پزشکی انجام شود، جرم محسوب میشود و موجب پیگیری حقوقی جرم سقط جنین خواهد شد.
به عبارت دیگر، قانونگذار به وضوح بیان کرده است که سقط جنین بدون دلایل موجه و قانونی شامل پیگیری حقوقی جرم سقط جنین خواهد بود و کاملا غیرقانونی است و مرتکب آن مجازات خواهد شد.
طرح جوانی جمعیت و قانون حمایت از خانواده
قانون حمایت از خانواده و طرح جوانی جمعیت، به عنوان یکی از مهمترین قوانین در حوزهٔ حقوق جزایی ایران، به منظور حفظ حیات جنین و مادر در مواردی که زندگی مادر به خطر افتاده است، تعیین مجازات و شرایط سقط جنین را مشخص میکند و به تبع آن شرایط پیگیری حقوقی جرم سقط جنین را بیان میکند.
در اینجا متن ماده ۵۶ از این قانون و مفاد آن به تفصیل بررسی میکنم:
ماده ۵۶ از قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بنابر آن که سقط جنین ممنوع بوده و از جرائم دارای جنبه عمومی میباشد، بر اساس مواد (۷۱۶) تا (۷۲۰) قانون مجازات اسلامی و مقررات این قانون، مستوجب مجازات دیه، حبس و ابطال پروانه پزشکی است.
شرایط مجاز برای سقط جنین
- خطر جدی برای جان مادر
- شرایط لازم برای مجازیت: ماده ۵۶ این قانون بر اساس ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی، سقط جنین در مواردی که جان مادر به شکل جدی در خطر باشد، امکانپذیر است. این امر وابسته به سن جنین با نشانهها و امارات بینیاز از روح در جنین میباشد.
- ترتیب فعل: هر مرکز پزشکی قانونی موظف است درخواستهای واصله را به کمیسیون سقط قانونی در مراکز استانی ارجاع نمایند. این کمیسیون از یک دادستان و یک پزشک تخصصی پزشکی و یک متخصص قانونی تشکیل شده است.
- خطر جدی برای زندگی مادر و جنین
- شرایط لازم برای مجازیت: در صورتی که جنین سقط نشود، هر دو مادر و جنین به فوت خواهند رسید و نجات مادر فقط با سقط جنین ممکن میباشد.
- ترتیب فعل: دادستان این کمیسیون با تایید اطمینان از یکی از شرایط فوق، مجوز سقط قانونی را با اعتبار حداکثر ۱۵ روز صادر خواهد نمود.
بنابراین، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با تنظیم شرایط دقیق برای سقط جنین، سعی در حفظ حیات مادر و جنین دارد و از این رو، تنها در موارد خاص و زمانی که زندگی مادر به شدت تهدید شود، اجازه سقط جنین را میدهد و در غیر این صورت پیگیری حقوقی جرم سقط جنین و اعمال قانون صورت خواهد گرفت.
سخن پایانی
با توجه به تمام قوانین موجود در مورد سقط جنین و جرائم تعیین شده برای آن و همچنین پیگیری حقوقی جرم سقط جنین توسط قانون و مقادیر مختلف دیه که برای آن تعیین شده است، توصیه داریم در صورت مواجهه با مشکلات مربوط به این مبحث، قبل از هر گونه اقدام قانونی در این مورد، چه در جایگاه شاکی و چه در جایگاه متهم، با وکیل متخصص و مجرب در این حوزه مشورت نمایید. گروه حقوقی مهروران آماده همراهی شما در تمام مراحل پرونده خواهد بود با ما تماس بگیرید.
